Bób - choroby i szkodniki. Jak rozpoznać i zwalczać?

Bób to roślina jednoroczna, której nasiona są bogatym źródłem białka i lewodopy (lewodopa należy do najskuteczniejszych leków stosowanych w chorobie Parkinsona). Bób występuje w wielu odmianach, różniących się od siebie kolorem i ilością nasion w strąkach. Do tego korzenie bobu wiążą azot z powietrza, wzbogacając w niego ziemię. Jest to zatem roślina ze wszech miar wartościowa.

Kilka rad jak chronić bób:

• elementarną zasadą w uprawie bobu jest dokładne odchwaszczenie powierzchni, na której będzie rósł i później systematycznie w trakcie uprawy,
• bób do prawidłowego rozwoju potrzebuje wilgoci, dlatego w okresach bezdeszczowych trzeba go regularnie podlewać,
• w uprawach amatorskich, poza przekopaniem podłoża przed zasiewem z nawozem zielonym lub kompostem nie zaleca się dodatkowego nawożenia uprawy, przenawożenie to wprost zaproszenie chorób do uprawy,
• bób co roku należy siać w innym miejscu, na to samo można wrócić nie wcześniej niż po 3-4 latach,
• przed wysiewem dobrze jest nasiona bobu zaprawiać,
• bób powinno się podlewać przy powierzchni ziemi.

Wirus mozaikowego zwijania liści

Dla przeciętnego ogrodnika choroba najczęściej przechodzi niezauważalnie. Wirus przebiega albo bezobjawowo, albo na liściach może pojawić się bardzo delikatna mozaika. Choroba dotyka nasion, część z nich może nie wytworzyć się w ogóle, część może nie osiągnąć prawidłowej wielkości. Na nasionach widoczne się brązowe pierścienie i brązowe plamki. Porażone nasiona są źródłem porażeń kolejnej uprawy, dlatego należy je kupować tylko u dobrych producentów.

Wirus więdnięcia bobu

Wirus ten występuje na bardzo wielu chwastach jak komosa, babka lancetowata czy szarłat. Atakuje również rośliny uprawne – szpinak, groch czy chińską kapustę. Objawy zaczynają się od jaśnienia nerwów, następnie liście pstrokacieją a wierzchołki liści zaczynają zasychać. Bób przestaje rosnąć, ulega zniekształceniom by w końcu zwiędnąć. Oprócz mozaiki na blaszce i nerwach widoczne są wydłużone plamki. Wektorem przenoszącym wirusa są mszyce. Porażone rośliny należy wyrywać i utylizować.

Żółta mozaika fasoli na bobie

Choroba wirusowa, której przyczyną jest pojawienie się łagodnej chlorozy, nerwy liściowe zaczynają się mocniej odznaczać. Liście ulegają zniekształceniom, część jest poskręcana. W wyniku postępującej choroby następuje zahamowanie wzrostu roślin. Na strąkach objawia się nekrotycznymi pierścieniami i przebarwieniem nasion. Większość szczepu przenosi się wraz z nasionami na kolejną uprawę. Wektorem przenoszącym chorobę często są również mszyce. Choroba powoduje zahamowanie starzenia się roślin i stymuluje powstawanie rozgałęzień. Bób bardzo obficie kwitnie, ale kwiaty szybko zamierają. Zwalczenie mszyc ogranicza chorobę nawet o 60%. Oprysk olejem parafinowym lub preparatem na pazie olejów roślinnych (np. Emulpar 940 EC) znacząco zmniejsza porażenie. Chore rośliny należy usuwać i utylizować.

Grzybowe choroby bobu

Fuzarioza bobu

Choroba mocno rozpowszechniona w rejonach uprawy bobowatych lub psiankowatych i występuje w trakcie całego procesu wegetacji. Może doprowadzać do zgorzeli siewek, zgorzeli podstawy łodygi, a także u roślin starszych zgorzeli systemu korzeniowego. Początkowo w pobliżu podstawy łodygi i na korzeniach pojawiają się zagłębione plamki, które z czasem osiągają nawet kilkanaście centymetrów długości. Gdy przekroi się łodygę widać przebarwione wiązki przewodzące, co doprowadza do zniszczenia korzenia głównego oraz korzeni bocznych. Prowadzi to w konsekwencji do zamierania całej rośliny, gdyż część naziemna słabo się rozwija, kwiaty opadają, nie zawiązują się strąki, dolne liście żółkną i zasychają a całą roślinę bez problemu można wyjąć z ziemi.

Jeśli choroba atakuje dojrzałą roślinę, to wgłębione plamy pojawiają się na strąkach i zainfekowane zostają nasiona, które mają obniżoną wartość siewną, są bowiem mniejsze, bardziej płaskie i często z plamkami. By zapobiegać chorobie nie sieje się bobu po uprawach zbożowych i psiankowatych, gdy zaobserwowano w poprzednim sezonie chorobę. Profilaktycznie można stosować Biosept Active, a interwencyjnie Switch 62,5 WG.

Szara pleśń

Grzyb ten zimuje w resztkach roślin w postaci grzybni, sklerocjów i zarodników konidialnych, dlatego tak ważnym jest usuwanie wszelkich pozostałości po uprawach. Gdy jest ciepło i panuje duża wilgotność dochodzi do infekcji. Objawami się wodniste, brunatno-brązowe plamy na których pojawia się pylący szafo-fioletowy nalot grzybni. Grzyb ten uszkadza roślinę począwszy od szyjki korzeniowej po pędy, liście, kwiaty i oczywiście strąki.

By nie dopuszczać do pojawienia się choroby nie powinno się sadzić bobu w miejscach z tendencją do zalegania wody. Rośliny nie mogą rosnąć w zbyt dużym zagęszczeniu. Podlewanie powinno być umiarkowane, na poziomie powierzchni ziemi. Konieczne jest systematyczne odchwaszczanie i stosowanie płodozmianu. Zapobiegawczo i naturalnie zwalcza: Limocide 3w1 lub Evasiol. Zwalczanie chemiczne: Signum 33 WG, Topsin M 500 SC.

Czekoladowa plamistość bobu

Początkiem infekcji są resztki zeszłorocznych roślin pozostawione po zbiorach, w nich bowiem zimuje grzyb. Rajem dla niego są miejsca wilgotne, gdzie długo utrzymuje się wilgoć w podłożu, duże zagęszczenie uprawy oraz wysokie temperatury. Grzyb może powodować przedwschodową zgorzel kiełków lub siewek, ale najgroźniejszy jest dla roślin dojrzałych. Na liściach, zarówno na stronie wierzchniej jak i spodniej powstają wyraźnie ograniczone plamy koloru czekoladowego w różnych odcieniach, często w czerwoną obwódką, które najczęściej zasychają. Na łodygach natomiast powstają wydłużone, brązowe smugi, które w czasem stają się małymi rankami. Podobne objawy pojawiają się na strąkach i łupinie nasiennej. Porażone kwiaty i zawiązki strąków zasychają i odpadają. Porażenie liści występuje najczęściej na dolnych liściach i na roślinach rosnących w środku uprawy. Opryski robi się tymi samymi preparatami, co w przypadku szarej pleśni.

Zgnilizna twardzikowa

Grzyb, który ją wywołuje posiada aż około 400 gatunków roślin żywicielskich. Pierwotnym źródłem infekcji są sklerocja grzyba, które zimują w podłożu w resztkach roślin. Choroba silnie atakuje, gdy jest ciepło i wilgotno a do tego obok bobu znajduje się uprawa sałaty lub selerowatych. Objawami jest pojawienie się na liściach, łodygach i strąkach mokrej zgnilizny a na jej powierzchni szarego, obfitego, watowego nalotu, na którym widoczne są czarne grudki (to sklerocja - forma przetrwalnikowa grzyba).

Infekcję ogranicza dokładne porządkowanie powierzchni uprawy po poprzednich zbiorach. Miejsce nie może mieć tendencji do gromadzenia wody. Ziemia musi być jesienią głęboko przekopana. Roślin bobowatych nie sieje się w tym samym miejscu częściej niż co 3-5 lat. Nasiona muszą się idealnie prezentować, wolne plam, przebarwień, uszkodzeń.

Rdza bobu

To powszechna choroba bobu. Na wszystkich częściach naziemnych roślin można zaobserwować brunatne, pylące zarodniki grzyba (uredospory), które bardzo szybko zajmują kolejne części roślin. Liście więdną, zasychają i opadają, strąki są zniekształcone a w konsekwencji jest dużo mniej nasion i są marnej jakości. Porażone rośliny należy usuwać i utylizować. By nie dopuścić do choroby należy stosować zmianowanie oraz nawozić zwiększonymi dawkami potasu (z azotem i fosforem w odpowiednich proporcjach). Profilaktycznie można stosować Limocide 3w1, a zwalczać Miedzianem 50 WP.

Askochytoza bobu

Choroba grzybowa atakująca uprawy bobu na każdym etapie wegetacji. Na liściach i pędach pojawiają się ciemne plamy, które na łodygach dodatkowo są zapadnięte. W wypadku młodych strąków grzybnia przerasta do nasion, starsze mogą infekcję przechodzić bezobjawowo. Gdy panuje wysoka wilgotność powietrza na plamach pojawia się czerwona wydzielina (piknospor grzyba). Jeśli porażenie jest silne, zarówno liście i jak pędy zamierają. Grzyb ten kocha wilgoć, dlatego bób powinien być uprawiany na terenach bez zastojów wodnych, w miejscach przewiewnych a uprawa nie może być nadmiernie zagęszczona. Ważne w profilaktyce są zdrowe nasiona do wysiewu, pochodzące z pewnych źródeł, które dodatkowo powinno się zaprawiać. Zwalczanie: Scorpion 325 SC lub Amistar 250 SC.

Szkodniki bobu

Strąkowiec bobowy

Pospolity szkodnik występujący na terenie całego kraju i żeruje głównie na bobie i bobiku. Larwy (białe, z ciemniejszą główką, łukowato wygięte, beznogie) chrząszcza wgryzają się do wnętrza strąka i żerują w nasionach, pozostawiając na powierzchni ledwo widoczny otwór. Ale gdy z wnętrza wyłania się chrząszcz (czarne, na skrzydłach białe plamki i rdzawy pasek), pozostawia po sobie już większy otwór.

By uniknąć ataku, uprawa bobu powinna się znajdować daleko od wieloletnich roślin motylkowych, gdzie chrząszcze namnażają się i zimują. Po zbiorach podłoże powinni być głęboko przekopane by wydobyć larwy na powierzchnię. Oprysk Mospilan 20 SP w fazie od 3 liścia do momentu zawiązywania się strąków.

Oprzędzik pręgowany, oprzędzik wielożerny

Owady pospolicie występujące na terenie całego kraju. Żerują na bobie, grochu, robinii akacjowej i łubinie. Wczesną wiosną chrząszcze (szarobrunatne, z podłużnymi prążkami na pokrywach, wydłużona głowa z ryjkiem) żerujące na liścieniach i liściach powodują największe szkody, wygryzając zatokowo ich brzegi. Larwy (białawe, łukowato wygięte, beznogie, z czasem ciemnieją) żerują wewnątrz brodawek korzeniowych, powodując zwłaszcza w trakcie bezdeszczowej pogody, największe straty wśród roślin młodych.

Uprawa powinna być zlokalizowana z dala od wieloletnich roślin motylkowych. Podłoże po zbiorach głęboko przekopane, co wydobędzie na wierzch zimujące chrząszcze. Dobrze jest przyspieszyć wysiew by rośliny zdążyły wytworzyć więcej liści, będą wówczas silniejsze i żerujące owady ich nie zniszczą.

Śmietka kiełkówka, śmietka glebowa

Szkodniki występujące na terenie całego kraju, będące gatunkami polifagicznymi (wielożerne, żywiące się wieloma gatunkami roślin), więc bób jest tylko jednym z bardzo wielu warzyw, które atakują. Larwy (białożółte, beznogie) pierwszego pokolenia wyrządzają największe szkody, wgryzając się do wnętrza nasion i doszczętnie je niszcząc. Wiosną żerują również na wschodach, wgryzając się w części podliścieniowe i drążąc w nich kanaliki doprowadzają siewki do zamarcia. Natomiast larwy drugiego i trzeciego pokolenia żerują w tkankach roślin starszych, często w ich gnijących pozostałościach. Osobniki dorosłe to muchówki koloru szarego, z ciałem pokrytym czarna szczecinką. Oba gatunki bliźniaczo do siebie podobne.

Przed założeniem uprawy podłoże powinno być dobrze oczyszczone po poprzednich uprawach a także głęboko przekopane. Obornik należy stosować jesienią. Po wysiewie całość dobrze jest szczelnie okryć agrowłókniną by nie dać szans samicom na złożenie jaj w pobliżu siewek. Opryski wykonuje się po zauważeniu muchówek preparatem Karate Zeon 050 SC.

Mszyce

Atakują powszechnie i bardzo wiele roślin uprawnych. Jeśli nie występują w dużej ilości, poradzą sobie z nimi biedronki, złotooki i inne owady. Zmasowany atak doprowadza liście do żółknięcia, zniekształcenia i zahamowania wzrostu całej rośliny. Do tego wytwarzają spadź, która staje się siedliskiem grzybów sadzakowych. Mszyca burakowa jest również wektorem wirusów.

Dostępnych jest wiele preparatów naturalnych zwalczających mszyce (Pokrzywa czy Agrocover). Jeśli decydujemy się na środki chemiczne (np. Karate Zeon i Deltam), to należy ich używać tylko pod wieczór, by nie zabijać pożytecznych owadów i przez góra tydzień od pojawienia się kolonii mszyc, gdyż później zjawiają się naturalni wrogowie szkodników.

Zmienik lucernowiec

Pospolity szkodnik występujący na terenie całego kraju, żerujący na wielu roślinach uprawnych. I owady dorosłe (szarobrunatne do zielonkawożółte z żółtą plamką w kształcie trójkąta na grzbiecie) i larwy (zielonkawa, budowa podoba do owada dorosłego, ale mniejsza, bezskrzydła, ciemne plamki na grzbiecie) nakłuwają tkankę roślin wysysając soki z liści, pąków kwiatowych i kwiatów. W miejscach nakłuć komórki brunatnieją i zasychają, powodując opadanie liści, pąków i kwiatów. Przy zmasowanym ataku bób słabiej rośnie i owocuje. Liczebności szkodników sprzyja sucha i ciepła pogoda. Oprysk Mospilan 20 SP w fazie od 3 liścia do momentu zawiązywania się strąków.

Pachówka strąkóweczka

Motyl ten składa jaja na różnych częściach bobu, a po wylęgu ruchliwe larwy (żółtawe, czarna główka, beznogie) szybko wgryzają się w głąb strąków. Tam żerują uszkadzając nasiona a dodatkowo zanieczyszczają wnętrze przędzą i odchodami. Rozwojowi szkodników sprzyja wysoka temperatura i brak deszczu. Przy zmasowanym ataku mogą doprowadzić do utraty nawet 40% plonów. Po zbiorach należy dokładnie zebrać pozostałości roślin i głęboko przekopać podłoże.

Wciornastek grochowiec

Powszechnie na terenie kraju występujący szkodnik, który żeruje na roślinach pastewnych. Zarówno larwy (bezskrzydłe, ciemny odwłok, białawe zmieniają się w żółte lub pomarańczowe) jak i osobniki dorosłe (ciemnobrunatne lub czarne, mają dwie pary jasnych skrzydeł) wysysają sok z roślin – strąków, kwiatów i pąków. Miejsca wkłuć najpierw pokrywają się srebrzystymi plamami, później brunatnieją i korkowacieją. Zmasowany atak owada może powodować więdnięcie wierzchołków roślin, marszczenie się kwiatów, brunatnienie całych liści i zawiązanie się niewielkiej ilości strąków. Po zbiorach konieczne jest zebranie resztek roślin i głębokie przekopanie podłoża. Zwalczanie preparatem Emulpar 940 EC.

Szkodniki glebowe

Uprawom bobu zagrażają również szkodniki bytujące pod ziemią: pędraki, drutowce i rolnice. Powodują one uszkodzenia podziemnych części roślin. Ich zwalczanie polega głównie na stosowaniu zabiegów agrotechnicznych, głębokim przekopywaniu podłoża jesienią i bieżącemu, systematycznemu usuwaniu chwastów.