Brokuł, inaczej kapusta szparagowa, jest rośliną jednoroczną należącą do rodziny kapustowatych. Jest warzywem niezwykle wartościowym, zawiera bowiem m.in. sulforafan, substancję i silnym działaniu przeciwnowotworowym, ale również indole, karotenoidy oraz glukozynaloty, które mają podobne właściwości. Zalecany do spożycia przy osteoporozie, zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe. A do tego jest zwyczajnie bardzo smaczny. Niestety, tak jak inne kapustne zagraża mu sporo chorób i ataki szkodników. Dlatego ważnym jest by poprawnie zidentyfikować agresora i szybko zająć się jego eliminacją, żeby uchronić uprawę przed stratami.
Kilka rad jak chronić brokuły:
- dostarczyć glebę o dużej żyzności, najlepiej torfową, bogatą w próchnicę, to zapewni roślinom siłę i poprawi odporność,
- stosować płodozmian, rośliny nie powinny rosnąć w tym samym miejscu co najmniej 4 lata
- podłoże przed sadzeniem rozsady powinno być głęboko przekopane pierwszy raz jesienią a drugi raz wiosną, plus spulchnienie gleby,
- nie sadzi się brokułów na glebach mokrych i słabo przepuszczalnych,
- zasilenie obornikiem jesienią, nigdy nie wiosną przed sadzeniem,
- na każdym etapie wegetacji uprawa powinna być systematycznie odchwaszczana.
Choroby bakteryjne brokułów
Mokra zgnilizna
Choroba ta jest powszechną chorobą warzyw. W przypadku brokułów jest jedną z najgroźniejszych. Największe straty notuje się w trakcie zbiorów i przechowywania. Najpierw pojawiają się u podstawy plamki jakby nasiąknięte wodą i szybko zajmując całą roślinę. W końcu i na różach pojawiają się ciemne, zapadające się plamy. Rozkładającą się tkankę zasiedlają wtórnie saprofityczne bakterie, wyczuwalnie emitując zapach zgnilizny. Choroba często ujawnia się dopiero w trakcie przechowywania warzyw i błyskawicznie poraża zdrowe okazy.
By do choroby nie dopuścić, należy sadzić brokuły w tym samym miejscu co 2-3 lata, nie zbierać ich w trakcie wilgotnej pogody, nie dopuszczać do uszkodzeń mechanicznych w trakcie zbioru i transportu.
Gnicie róż brokułu
Pierwsze objawy to pojawienie się na liściach oleistych plam w kolorach od brunatnego do czerwonego, które zlewają się ze sobą powodując nekrozy. Liście żółkną, marszczą się i opadają. Na pędach pojawiają się podłużne, czarne plamy. Zgnilizna początkowo jest sucha, z czasem zmienia się w mokrą. Palmy pojawiają się również na różach, z czasem obejmując całe ich powierzchnie.
Źródłem choroby są porażone nasiona, z których wyrastają chore siewki aż do porażonych róż. Wilgoć w powietrzu sprzyja rozprzestrzenianiu się choroby. Po zbiorach ważne jest by usuwać resztki roślin. Nasiona powinny być odkażane wodą o temperaturze 50oC przez 30 minut.
Choroby grzybowe brokułów
Zgorzel siewek
Patogeny zasiedlają przede wszystkim siewki, ale może się zdarzyć, że porażone są już nasiona. Zgorzele można podzielić na przedwschodowe, kiedy to zamierają już kiełki zanim wydostaną się na powierzchnię i powschodową, gdy siewki zaczynają powoli żółknąć aż w końcu i one więdną. Objawem typowym jest brunatnienie, drewnienie oraz przewężenie szyjki korzeniowej. Jeśli nawet brokuły przetrwają, to zamiast róż tworzą się tzw. „guziki” czyli brokuły nie mające wartości handlowej.
Rozwojowi choroby sprzyjają: zbyt wysoka wilgotność podłoża, zbyt głęboki siew oraz przenawożenie azotem. Preparat zwalczający Magnicur Energy 840 SL.
Mączniak prawdziwy
Źródłem pierwotnej infekcji grzyba są zimujące w roślinnych resztkach otocznie, z których wiosną uwalniane są zarodniki grzyba. Infekcji wtórych natomiast dokonują zarodniki konidialne, które mogą być przenoszone z wiatrem na duże odległości. Rozwojowi mączniaka sprzyja ciepło, nawet lekkie zacienienie uprawy i duża wilgotność. Wówczas na górnej stronie blaszki liściowej pojawia się mączysty nalot, z czasem zajmując całe liście. Ogranicza to powierzchnię asymilacyjną prowadząc do ich żółknięcia, później brązowienia, skręcania się, więdnięcia a w końcu zasychania. Na spodzie liści pojawiają się czerwone przebarwienia. Mączniak jest chorobą bardzo poważna, prowadzącą do znacznego obniżenia plonowania, dodatkowo poraża również nasiona.
Rozwojowi choroby sprzyjają duże wahania wilgotności i temperatury, przenawożenie azotem, wilgoć przez długi czas utrzymująca się na liściach i zbyt duże zagęszczenie roślin. Dobrze jest wybierać do uprawy odmiany odporne na mączniaka. Do oprysków stosuje się zapobiegawczo Biosept Active. Gdy choroba zaatakuje: Scorpion 325 SC lub Signum 33 WP.
Mączniak rzekomy
Grzyb ten jest szczególnie groźny w jesiennej uprawie brokułów, choć poraża często już siewki, które zostają albo mocno osłabione albo zamierają. Objawami są początkowo żółte a z czasem brązowiejące plamy na wierzchu liści, natomiast na dolnej, jeśli w powietrzu jest dużo wilgoci, w obrębie plam pojawia się biały, z czasem szarzejący nalot. Silnie porażone liście żółkną, później brązowieją i zamierają. Porażenie obejmuje w końcu również róże.
Warunki idealne dla grzyba to chłodna i wilgotna aura. By nie dopuścić do choroby najlepiej jest kupować już zaprawione nasiona. Uprawa musi być systematycznie odchwaszczana a po zbiorach ogród dokładnie oczyszczony z pozostałości roślinnych i przekopany. Na mączniaka rzekomego pomoże oprysk preparatem Amistar 250 SC lub Magnicur Finito.
Szara pleśń
Jest polifagiem, co oznacza, że porazić może w zasadzie wszystkie gatunki warzyw. Pierwsze objawy pojawiają się na najstarszych liściach, które stykają się w podłożem. Zainfekowana tkanka najpierw przybiera barwę białożółtą, z czasem brązowieje i robi się wodnista. Palmy z czasem się powiększają, a gdy na dworze panuje wilgoć stają się maziste a na ich powierzchni tworzy się szary, aksamitny nalot zarodników konidialnych. Jeśli pojawi się słońce i powietrze utraci wilgoć, plamy zasychają. Silne porażenie doprowadza do obumarcia liści. Jeśli choroba ujawni się dopiero w trakcie przechowywania warzyw, może zniszczyć wszystkie sąsiadujące róże.
Rozwojowi grzyba nie przeszkadza w zasadzie żadna temperatura, ale konieczna jest duża wilgotność powietrza. Do tego zachwaszczenie uprawy, zbyt gęste sadzenie roślin, niedostateczna ilość światła oraz niedobór potasu i wapnia sprzyjają rozwojowi choroby. Do walki z szarą pleśnią należy zastosować Switch 63,5 WG, Amistar 250 SC lub Magnicur One-Day.
Kiła kapusty
Jest to choroba, której sprawcą jest organizm należący do śluzorośli (w uproszczeniu są to twory grzybopodobne). Poraża wszystkie kapustowate i te uprawne i chwasty. Zarodniki przetrwalnikowe są w stanie przetrwać w podłożu zdolne do infekowania nawet 20 lat. Gdy obok znajdzie się żywiciel, przenikają do korzeni, w których komórki zaczynają się dzielić i powiększać, co powoduje powstawanie jasnożółtych, z czasem brunatniejących wyrośli na korzeniach. Z czasem zaczynają one pękać i gnić, wydzielając nieprzyjemny zapach, jednocześnie uwalniając do podłoża dużą liczbę zarodników. W wyniku porażenia korzeni woda wraz z pokarmem nie ma możliwości krążyć w brokule co powoduje ich żółknięcie, więdnięcie i zamieranie.
Kiła występuje najczęściej na glebach podmokłych i kwaśnych, gdzie wraz z krążącą wodą mocno i daleko się rozprzestrzenia. By hamować rozwój choroby należy usuwać z pola porażone fragmenty roślin kapustnych (również chwastów) i utylizować. Stosować przedplon (pomidory, por, gryka, owies), który przyspiesza zanikanie form przetrwalnikowych grzyba. Powinno się również uprawiać odmiany na kiłę odporne. Należy wapnować glebę by nie była kwaśna. Przed sadzeniem dobrze jest moczyć korzenie w preparacie Polyversum WP.
Szkodniki brokułów
Śmietka kapuściana
Śmietka to muchówka bary szarej z czarnymi szczecinkami. Ciało samicy ma odcień żółtawy. Larwa żółtawa, beznoga. Samice składają jaja na szyjkach korzeniowych roślin lub w sąsiedztwie. Szkodnik występuje na terenie całego kraju i żeruje głównie na warzywach kapustnych i rzodkiewce. Najbardziej na jego aktywności cierpią odmiany wczesne, również brokułów. Larwy pierwszego pokolenia żerują na częściach podziemnych rozsady brokułów, uszkadzając je. Koleje pokolenia larw żerują w szyjce korzeniowej, u nasady róży a także w samych różach. Uszkodzone warzywa najpierw żółkną, później zasychają i zamierają.
Siewki dobrze jest okryć agrowłókniną by samice nie miały możliwości złożenia jaj. Nie sadzi się brokułów bezpośrednio po nawożeniu obornikiem a także po innych roślinach z rodziny kapustnych. Podłoże jesienią powinno być głęboko przekopane. Śmietkę zwalczać można preparatem Karate Zeon 050 SC.
Paciornica krzyżowianka
Muchówka występuje na terenie całego kraju żerując zarówno na uprawach jak i kapustnych chwastach. Jest wysmukłą, koloru jasnobrązowego, ma cienkie, długie odnóża i delikatne, słabo użyłkowane skrzydełka. Samice składają jaja w kącikach młodych liści i między nimi. Szkodnik uszkadza liście sercowe i niszczy stożek wzrostu co powoduje wypuszczanie przez roślinę drobnych, bocznych róż. W miejscach uszkodzeń widoczna staje się blizna, którą otaczają zgrubiałe i poskręcane liście.
Po zauważeniu szkodnika należy ogłowić te odmiany brokułów, które mają skłonności do tworzenia pędów bocznych. Opryski stosuje się tylko do momentu, gdy zaczynają tworzyć się róże preparatami Mospilan 20 SP lub Karate Zeon 050 CS.
Mszyca kapuściana
Szkodnik ten jest najgroźniejszy w momentach wzrostu rozsady i w chwili tworzenia się róż, najczęściej wówczas dochodzi do uszkodzenie stożka wzrostu i róże się nie wykształcają. Mszyce występują masowo w przypadku, gdy występuje przenawożenie azotem a brak jest w podłożu potasu a jednocześnie występują niedobory wody. W miejscach żerowania szkodników widoczne są białawe lub różowo-fioletowe przebarwienia a uszkodzone liście zaczynają się zwijać w łódeczki. Po zmasowanym ataku róże nie mają szans na rozwój. Dodatkowo mszyca jest wektorem dla wirusów a na pozostawionej spadzi tworzą się grzyby sadzakowe.
By chronić się przed masowym pojawieniem się mszyc należy niszczyć resztki roślin po zbiorach, w nich bowiem samice składają jaja i tak zimują. Dostępnych jest sporo preparatów naturalnych do zwalczania mszyc, np. Pokrzywa czy Agrocover, można też skorzystać ze środków ochrony roślin Karate Zeon albo Deltam.
Pchełki: rzepakowa, smużkowana, falistosmuga, czarnonoga, czarna
Są to niewielkie, skaczące chrząszcze o pokrywach skrzydeł, w zależności od gatunku, koloru czarnego (czarna), czarnoniebieskiego lub czarnozielonego (rzepakowa), z jednakowymi żółtymi paskami (smużkowana) metalicznozielonego (czarnonoga), z paskami żółtymi, szerszymi na dole (falistosmuga). Chrząszcz ten występuje na terenie całego kraju, żerując na roślinach kapustnych i powodując na liściach młodych brokułów małe wżery. W przypadku pchełki rzepakowej to larwy, nie same chrząszcze powodują większe szkody, żerując w nerwach, ogonkach liściowych i w wierzchołkach roślin. Gdy następuje zmasowany atak szkodnika, potrafią unicestwić wszystkie wschody.
By nie dać pchełkom szansy na rozwój należy utylizować resztki po zbiorach a także stosować płodozmian. Zwalczanie preparatem Mospilan 20 SP.
Piętnówka kapustnica
Szarobrunatne motyle ze wzorem w kształcie litery W na przedniej parze skrzydeł, jasno obrzeżone. Szkodnik powszechnie występujący w Polsce, żerujący na roślinach kapustnych, ale i wiele innych. Najgroźniejsze się gąsienice początkowo zielone, z czasem szaro-brunatne, żerujące w lipcu i sierpniu, wgryzają się bowiem do róż brokułów, poza tym zeskrobują z liści miękisz a w miarę dorastania wygryzają w nich dziury, pozostawiając nienaruszone brzegi liści i nerwy. Samice składają jaja na spodzie liści. Gąsienice pierwszego pokolenia żerują do połowy lipca, drugiego od września do października.
By je zwalczyć należy stosować różne środki rotacyjnie.
Mączlik warzywny
Szkodnik atakuje wiele upraw warzywnych, w tym właśnie bardzo często kapustowate. W związku z tym, że lato staje się u nas coraz cieplejsze i mączlika jest coraz więcej i jest bardziej groźny dla upraw. Zarówno osobniki dorosłe (maleńkie białe muszki z czarnymi kropkami na skrzydełkach) jak i larwy (przechodzą 4 stadia rozwojowe) wysysają sok z roślin. Skutkiem ich żerowania jest zahamowanie wzrostu roślin. Jeśli mamy do czynienia ze zmasowanym atakiem brokuły żółkną, więdną i zamierają. Dodatkowo mączliki wydzielają rosę miodową, która staje się siedliskiem grzybów sadzakowych, utrudniających asymilację. Łatwo poznać szkodnika, wystarczy lekko potrącić liście a w powietrze wzbija się chmara bialutkich muszek, która natychmiast wraca na liście.
Pozbyć się go można np. stosując tablice lepowe albo wciągając taką spłoszoną chmarę do odkurzacza. Można również zastosować oprysk preparatem Mospilan 20 SP.
Bielinek kapustnik
Powszechnie występujące w Polsce kremowo-żółty motyl z czarnymi plamkami na skrzydełkach w przypadku samic, którego gąsienice (żółtozielone, z czarnymi plamkami i żółtym pasem na grzbiecie i dwoma po bokach) żerują na roślinach kapustnych. Jego rozwojowi sprzyja ciepła, ale niezbyt sucha aura. Młode gąsienice żerują na spodzie liści zeskrobując z niech skórkę i miękisz, natomiast starsze wygryzają już dokładnie całą tkankę znajdującą się między nerwami doprowadzając wręcz do gołożerów, jeśli atak jest zmasowany.
Walkę ze szkodnikiem powinno się rozpocząć jeszcze przed pojawieniem się róż. Jeśli nie ma ich wiele, wystarczy je zebrać. Tylko przy naprawdę dużych ilościach zastosować oprysk Karate Zeon 050 SC.
