Byliny w polskich ogrodach. Jakie gatunki warto uprawiać?

Pod nazwą byliny ukrywa się duża i bardzo zróżnicowana grupa roślin, która jest jednocześnie jedną z najczęściej występujących w polskich ogrodach grup. Swoją popularność byliny zawdzięczają nie tylko swojej botanicznej różnorodności, ale również temu, że wśród gatunków zaliczanych do bylin znajdą się zarówno rośliny idealne dla zupełnie początkujących, jak i te, których uprawa może stanowić prawdziwie satysfakcjonujące wyzwanie. 

Charakterystyka bylin

Byliny to wyjątkowo różnorodna grupa roślin wieloletnich. Znajdują się wśród nich rośliny uprawne, ozdobne, a także dziko rosnące. Bez względu na ich wygląd i dekoracyjność, byliny mają jedną cechę wspólną – późną jesienią, po wydaniu nasion, część nadziemna rośliny zamiera i znika z pola widzenia, by wiosną odrodzić się na nowo. Częścią podziemną bylin mogą być korzenie, cebule, bulwy lub kłącza, jednak bez względu na morfologię, wiosną pojawiają się młode pędy.

Byliny rosną i krzewią się dość szybko – nic dziwnego, mają tylko jeden sezon na to, aby wyrosnąć, zakwitnąć i wydać ewentualne owoce i nasiona.

Ogrodowa uprawa bylin ma wiele zalet, na przykład:

• wśród bylin można znaleźć odmiany i gatunki na każdy możliwy rodzaj gleby. Sprawdzą się zarówno na glebie piaszczystej (macierzanka, lawenda wąskolistna, rojnik), jak i na najbardziej podmokłe tereny, np. obrzeża oczek wodnych czy stawów (wiązówka, kosaciec syberyjski, trzykrotka wirginijska). Mało tego, byliny występują nawet w wodzie! (np. grzybień biały, czyli tak zwana lilia wodna).
• rośliny z tej grupy szybko przyzwyczajają się do nowych warunków, a ich uprawa i pielęgnacja jest zwykle niewymagająca i prosta. Oczywiście najpiękniej się prezentują i najszybciej rosną, gdy stanowisko spełnia wszystkie wymagania konkretnego gatunku, jednak byliny charakteryzują się sporą tolerancją co do warunków środowiskowych, dobrze sobie radząc nawet na mniej żyznych glebach czy na stanowiskach niedostatecznie wilgotnych;
• znaczna część z nich rozsiewa się sama z nasion lub rozmnaża przez podział (sasanki, orlik, ostróżka, maciejka);
• znaczna część gatunków, to gatunki odporne zarówno na ataki patogenów, jak i na inwazje szkodników;

No i największa zaleta bylin, czyli ich różnorodność. Mnogość gatunków, podgatunków i odmian umożliwia stworzenie z nich dowolnej kwietnej kombinacji w ogrodzie. Świetnie spisują się zarówno jako tło dla większych soliterów (róż, hortensji czy innych ozdobnych krzewów), ale mogą same stanowić główną atrakcję rabaty (np. piwonie, lilie czy chryzantemy).

Byliny w ogrodzie – jak je wykorzystać?

Byliny to wszechstronna grupa roślin.  Jednym z najpopularniejszych zastosowań bylin są rabaty bylinowe, które od XVIII wieku ozdabiały angielskie ogrody, a w pierwszej połowie XX wieku zyskały uznanie również w kontynentalnej części Europy. Różnorodność botaniczna oraz odmienny czas kwitnienia pozwala stworzyć kompozycje kwitnące przez niemal cały sezon wegetacyjny – od wczesnej wiosny do późnej jesieni.

Komponując rabatę bylinową, warto zwrócić uwagę na tempo wzrostu. Niektóre z bylin rozrastają się bardzo szybko i bez odpowiednich przygotowań po kilku sezonach mogą zagłuszyć te wolniej rosnące. Zwłaszcza byliny korzeniowe mają tendencje do przerastania innych roślin, dlatego przed nasadzeniem dobrze jest wkopać w ziemię przegrody z blachy, gumolitu lub specjalnych obrzeży ogrodowych, które ograniczą ekspansję i zagwarantują dobry i równomierny wzrost wszystkich nasadzeń przez wiele sezonów.

Dobrym pomysłem na wykorzystanie bylin jest obsadzenie nimi przestrzeni w bezpośredniej okolicy drzew i krzewów, czy zadarnienie nimi innych trudno dostępnych lub kłopotliwych w pielęgnacji powierzchni. Wśród setek odmian można z łatwością znaleźć zarówno byliny okrywowe na powierzchnie zacienione (barwinek pospolity, dąbrówka rozłogowa, podagrycznik, kopytnik), jak również na stanowiska w pełnym słońcu (bodziszki, floksy, macierzanka).

Pośród bylin znajdują się również rośliny idealnie nadające się na skarpy, gruzowiska lub ogrody skalne (rozchodniki, rojniki).

Popularne gatunki do polskich ogrodów

Zdecydowana większość bylin spotykanych w rodzimych ogrodach pochodzi ze stref klimatycznych bardzo podobnych do polskiej, dlatego tak świetnie radzą sobie w ogrodach. Charakteryzują się one doskonałą mrozoodpornością oraz adaptują się do warunków panujących podczas upalnych miesięcy letnich. 

Do najczęściej spotykanych w ogrodach należą:

• byliny na stanowiska słoneczne – jeżówka purpurowa, smagliczka skalna, rozchodnik okazały (i inne podgatunki rozchodników), rojniki, floksy, goździk, trytoma groniasta;
• byliny na stanowiska cieniste – ciemierniki, fiołek rogaty, barwinki, runianka, funkie, tojeść, pragnia, bergenia;
• byliny zadarniające i okrywowe – bluszczyk kurdybanek, kopytnik, tojeść rozesłana, ułudka wiosenna, dąbrówka rozłogowa;
• byliny kwitnące wczesną wiosną – miodunka, fiołki, gęsiówki, sasanki, przylaszczki, gajowce;
• byliny kwitnące późną jesienią – aster (krzaczasty, wrzosolistny, nowoangielski), zawilec japoński, zimowit jesienny, złocień ogrodowy;
• byliny ozdobne z liści – funkie, żurawki, bergenie, trawy i paprocie.

Dużym zainteresowaniem cieszą się również byliny strukturalne. To szybko rosnące, wysokie gatunki bylin, które świetnie sprawdzają się jako pojedynczy, mocny akcent na rabacie. Zdecydowana większość charakteryzuje się ozdobnymi liśćmi i niemal geometrycznym pokrojem, a ich kwiatostany są najczęściej wysokie, wyprostowane i intensywnie wybarwione. Do popularnych bylin strukturalnych można zaliczyć parzydło leśne, płomyk wiechowaty, czosnek olbrzymi czy jukę karolińską.

Na uwagę zasługuje również grupa bylin krótkowiecznych. To opcja dla osób, lubiących często zmieniać wystrój ogrodu. Ta grupa roślin już po kilku sezonach bez odpowiedniego odmłodzenia zaczyna wypiętrzać się i ogałacać z liści, tracąc mocno na swojej atrakcyjności. Wśród nich znajdują się takie gatunki, jak:

• jeżówka purpurowa;
• dzwonek karpacki;
• rudbekie;
• irys bródkowy;
• pierwiosnek Siebolda;
• żurawki.

Nie oznacza to jednak, że krótkowieczne byliny skazane są na wymarcie po 2-3 latach od posadzenia. Gdy spadek ich atrakcyjności będzie zauważalny, warto przeprowadzić odmładzanie, polegające zwykle na podziale dorosłych egzemplarzy (podział kłącza, bulw, cebul lub bryły korzeniowej) i przesadzenie ich w nowe miejsce.

Byliny z nasion

Nasiona to jeden z najprostszych sposobów na uzyskanie pięknej rabaty bylinowej. Zdecydowana większość bylin przyjmuje się i kiełkuje bez przeszkód, szybko osiągając swój docelowy wzrost i zakwitając pięknie jeszcze w sezonie wysiewu. Jeśli w ogrodzie cenimy porządek i symetrię, warto nasiona wysiać najpierw do rozsadników, a następnie przenieść siewki na ich stałe miejsce pobytu. Taki zabieg pozwoli również na wcześniejsze uzyskanie kwitnienia. Jednak zdecydowana większość bylin świetnie radzi sobie, wysiewana do gruntu. 

Uprawiając byliny z nasion, ważnym jest, by wykorzystać nasiona możliwie najlepszej jakości. W naszym sklepie dostępny jest szeroki wybór nasion doskonale znanej na polskim rynku firmy Legutko, która od lat jest jednym z wiodących producentów ogrodniczych. Nasiona te cechują się wysokim współczynnikiem kiełkowania, co gwarantuje sukces uprawy.

Inną istotną kwestią jest termin siewu. Pod koniec kwietnia i w pierwszej połowie maja można wysiewać cynie, łubin, czarnuszkę, nagietki, groszek pachnący czy ostróżki. Z kolei z wysiewem takich roślin, jak aksamitki, malwy, nasturcje, floksy czy krwawnik lepiej poczekać do drugiej połowy maja.

Byliny to tak szeroka i różnorodna grupa roślin, że trudno zebrać wszystkie informacje o nich w jednym, zwięzłym wpisie blogowym. Jednak dla ogrodników zafascynowanych możliwościami, jakie daje uprawa bylin, w naszym sklepie dostępna jest fantastyczna pozycja, którą koniecznie trzeba mieć w swojej ogrodniczej biblioteczce. To "Cudowny świat bylin" – poradnik, w którym można znaleźć opisy ponad 100 gatunków i odmian, wzbogacone o barwne fotografie i ciekawe rysunki, które pomogą początkującym ogrodnikom w uprawie pierwszych bylin, a zaawansowanym profesjonalistom z pewnością pomogą odnaleźć nowe inspiracje.