Brukselka to potoczna nazwa kapusty brukselskiej, która należy do rodziny kapustowatych i jest rośliną dwuletnią. Jest nie tylko bardzo smaczna, ale to również bogate źródło witamin (A, C, E, K, witamin z grupy B) oraz cennych składników mineralnych, m.in. potasu, wapnia, magnezu, żelaza i fosforu. Zawiera również błonnik oraz kwas foliowy.
Kilka rad jak chronić brukselkę:
- by była silna i odporna potrzebuje żyznej, wilgotnej gleby o dużej zawartości składników odżywczych,
- sadzić można ją w pierwszym lub drugim roku po oborniku,
- podłoże nie może być przenawożone azotem, powoduje to bowiem wewnętrzne brunatnienie główek,
- nie uprawia się brukselki na terenach z tendencją do tworzenia się zastoisk wodnych,
- konieczne jest systematyczne odchwaszczanie uprawy,
- konieczne jest stosowanie zmianowania, po innych kapustnych lub po brukselce 4-5 lat,
- podlewanie brukselki powinno się odbywać na poziomie podłoża, zraszane przenosi różne choroby, innym ułatwia rozwój,
- ważne by często dezynfekować narzędzia,
- w całym okresie wegetacyjnym konieczna jest w zasadzie codzienna lustracja uprawy, gdyż chorób i szkodników, które atakują uprawę brukselki jest całkiem sporo i tylko szybka reakcja ochroni uprawę przed dużymi stratami.
Choroby wirusowe brukselki
Czarna pierścieniowa plamistość kapusty
Ta choroba wirusowa jest bardzo powszechna i atakuje nawet 300 gatunków roślin. W tym kapustowate i brukselkę, dla której jest bardzo groźna. Pierwsze objawy widoczne są na młodych liściach, gdzie pojawiają się chlorotyczne plamy, niczym pierścienie. Z czasem zmieniają barwę na żółtą, brązową aż do czarnej i zaczynają otaczać je pierścienie nekrotyczne. Pojawiają się na każdej części liści, nawet na nerwach, a w częściach między unerwieniem zaczynają się łączyć. Cała roślina ulega deformacji i jest mniejsza od tej zdrowej. Choroba może się również objawić po 2-5 miesiącach przechowywania. Może być również tak, że główki wyglądają normalnie, ale liście wewnątrz są porażone. Ale samo zakażenie nie rozprzestrzenia się na główki zdrowe. Wektorem choroby jest kilka gatunków mszyc. Przenosi się również mechaniczne wraz z sokiem zainfekowanych roślin, nie jest natomiast przenoszona przez nasiona. Zakażenie na początkowym etapie rozwoju roślin może doprowadzić do utraty nawet 75% plonów, gdy wirus atakuje dojrzałe rośliny, wpływu na plony już nie ma.
Preparat zwalczający: Scorpion 325 SC, Magnicur Energy 840 SL
Choroby bakteryjne brukselki
Mokra zgnilizna
Jest to jedna z najgroźniejszych chorób brukselki. W trakcie wegetacji wśród roślin może pojawić się niewiele tych zakażonych, największe bowiem straty powoduje choroba w okresie zbiorów oraz równie duże w trakcie przechowywania. Do zakażenia dochodzi poprzez rany powstałe na roślinie wskutek zabiegów pielęgnacyjnych, przez owady lub inne patogeny, ale również przez naturalne przetchlinki. Niestety w trakcie przechowywania jedna główka zaraża kolejne. Na listkach główek pojawiają się początkowe małe, jakby nasiąknięte wodą plamki, szybko się powiększają a tkana staje się miękka i gąbczasta a ich powierzchnia zaczyna się zapadać. Całe główki stają się maziste i wydzielają nieprzyjemny zapach zgnilizny.
Jedyny ratunek to przeprowadzenie zbiorów, gdy jest minimalna wilgotność powietrza, w trakcie zaś trzeba uważać na uszkodzenia a później systematycznie przeglądać przechowywane warzywa. Nie ma odmian odpornych na mokrą zgniliznę. Można ją zwalczać stosując preparat Switch 62,5 WG.
Czarna zgnilizna kapustnych
Powszechna choroba kapustowatych, objawiająca się głównie na częściach naziemnych roślin. Atakuje również i te podziemne, jednak nie w przypadku brukselki. Pierwsze objawy na młodych liściach to charakterystyczne chlorotyczne plamy w kształcie litery V. Po czym od brzegów liście robią się żółte aż czernieją, a w końcu kurczą się, wysychają i opadają. Na porażonych liściach widoczne stają się charakterystyczne, czarne nerwy. Jeśli choroba ujawni się na poziomie przechowywania warzyw, dochodzi do bardzo dużych strat. Zgnilizna zaczyna się od wniknięcia poprzez ranki w korzeniach. Chorobie sprzyja podlewanie poprzez zraszanie, dlatego lepiej jest podlewać rośliny na poziomie podłoża. Poza tym przenawożenie azotem i zbyt mała zawartość w podłożu potasu. Bakteria zimuje w resztkach roślin w glebie i w nasionach a także na chwastach.
Częściowo można uprawę ochronić stosując preparaty miedziowe (Miedzian 50 WP). Dobrze jest wybierać odmiany odporne na czarną zgniliznę, które są już dostępne.
Choroby grzybowe brukselki
Zgorzel siewek
Jest to glebowa choroba grzybowa. Zgorzel może mieć charakter przedwschodowy, wówczas atakuje kiełki, które już nie wydostają się na powierzchnię ziemi oraz powschodowy, gdy poraża siewki, które słabo rosną, następnie żółkną i stopniowo obumierają. Widoczne jest przewężona i zbrunatniała szyjka korzeniowa. Chorobie sprzyja wilgotne i zimne podłoże, zbyt duże zagęszczenie siewek, przenawożenie azotem i niedostateczna ilość światła.
By zmniejszyć ryzyko choroby należy zaprawiać nasiona. Preparat zwalczający: Magnicur Energy 840 SL.
Mączniak prawdziwy
Choroba grzybowa, której źródłem pierwotnych infekcji są otocznie, zimujące w resztkach roślin pozostawionych po zbiorach, z których wiosną uwalniają się zarodniki workowe. Infekcji wtórych dokonują zarodniki konidialne, których rozwojowi sprzyja duża wilgotność, wysoka temperatura i zacienienie roślin. Oprócz tego przenawożenie azotem i długotrwałe zwilżenie liści. Objawem jest pojawienie się na górnej części roślin białego, mączystego nalotu. Liście jaśnieją, żółkną lub brązowieją, w końcu zaczynają się skręcać, zamierają i opadają. Na porażonych paczkach brukselki pojawiają się czarne plamki. Grzyb rozprzestrzenia się wraz z wiatrem.
Dobrze jest opryskiwać rośliny rotacyjnie, środkami zawierającymi różne substancje czynne. Do oprysków stosuje się zapobiegawczo Biosept Active. Gdy choroba zaatakuje należy użyć: Amistar 250 SC lub Signum 33 WP.
Mączniak rzekomy
Choroba grzybowa, która poraża zarówno siewki jak i rozsadę oraz rośliny w okresie przed zbiorami. Gdy atakuje siewki te zostają mocno osłabione i najczęściej zamierają. Brukselka porażona w trakcie wegetacji radzi sobie z chorobą pod warunkiem, że jest sucho. Gdy wilgotność powietrza jest bardzo wysoka, na liściach pojawiają się liczne, ciemne plamy a analogicznie na spodzie liści w obrębie tych na górze pojawia się białoszary, obfity nalot z zarodnikami grzybni. Po czym następują infekcje wtórne innymi grzybami.
By zapobiegać chorobie należy wysiewać zaprawione nasiona. Konieczne jest usuwanie resztek roślinnych po zbiorach. Jeśli uprawa jest deszczowana, powinno się to odbywać rano, by rośliny jak najszybciej wyschły. Preparat zwalczający: Miedzian 50 WP lub Biosept 33 SL.
Czerń krzyżowych
Choroba grzybowa, której pierwsze objawy zaobserwować można na dolnych, najstarszych liściach brukselki w postaci różnej wielkości plam. Są to charakterystyczne pierścienie, przypominające słoje ściętego drzewa. Z czasem plamy brązowieją i się zapadają. Jeśli wilgotność powietrza jest odpowiednio wysoka to zaczyna pokrywać je brązowy, aksamitny nalot zarodników konidialnych. W porażonych miejscach tkanka zamiera a później się wykrusza. Patogeny porażają również nasiona, które są później źródłem pierwotnym infekcji.
Do siewu należy wybierać nasiona ze sprawdzonego źródła, zaprawione, o wysokiej sile kiełkowania. Trzeba zmianować uprawy. Po zbiorach zbierać i utylizować resztki i głęboko przekopywać ogród. Preparat zwalczający: Scorpion 325 SC, Amistar 250 SC, Signum 33 WG
Szara pleśń
Grzyb wywołujący szarą pleśń jest polifagiem, oznacza to, że poraża wszystkie rośliny warzywne. Na brukselce pojawia się najczęściej przed samymi zbiorami główek. Dlatego jest bardzo groźną chorobą przechowalniczą. Zaczyna się od pojawienia się na liściach i ogonkach liściowych wodnistych, szybko powiększających się plam. Jeśli aura sprzyja, czyli panuje wysoka wilgotność, to miejsca porażeń stają się miękkie i maziste a na ich powierzchni powstaje aksamitny, szary nalot zarodników konidialnych. Jeśli pogoda zmieni się na bezdeszczową i wilgotność diametralnie spadnie, plamy zaschną. W trakcie wegetacji choroba pojawia się punktowo, natomiast gdy główki są już przechowywane, choroba postępuje jak domino, główki chore zarażają sąsiadujące, co prowadzi do bardzo dużych strat. Dlatego ważne by nie moczyć roślin w trakcie podlewania, a jeśli są zraszane by robić to rano, żeby szybko wyschły oraz nie sadzić roślin zbyt gęsto by umożliwić przewiew. Zapewnić roślinom wystarczającą ilość światła. Zapewnić odpowiednią ilość wapnia i potasu w glebie. Zarodniki są przenoszone z wiatrem a patogeny zimują w glebie wśród roślin pozostawionych po zbiorach.
Do walki z szarą pleśnią stosuje się: Switch 63,5 WG, Amistar 250 SC lub Magnicur One-Day.
Kiła kapusty
Jest to choroba, której sprawcą jest organizm należący do śluzorośli (w uproszczeniu są to twory grzybopodobne) i atakuje wszystkie warzywa i chwasty należące do rodziny kapustnych. Jest zdolny do trwania w ziemi nawet 20 lat i nawet wówczas nie traci zdolności do infekowania roślin. Jego zarodniki pływakowe wnikają poprzez komórki włośnikowe do wnętrza korzeni, gdzie zaatakowane komórki zaczynają się dzielić i powiększać. Powoduje to powstawanie na korzeniach żółtych a z czasem brunatniejących wyrośli, które z czasem pękają i gniją wydzielając nieprzyjemny zapach. Przy okazji do podłoża przedostaje się mnóstwo nowych zarodników. A część naziemna brukselki poprzez tak uszkodzone korzenie nie może otrzymać wody i składników odżywczych, powoli więc żółknie, więdnie i w końcu zamiera.
By nie wspierać choroby dobrze jest wapnować gleby kwaśne, odkażać narzędzia, dokładnie oczyszczać teren z resztek roślin po uprawach, odchwaszczać na bieżąco, sadzić brukselkę na terenach bez tendencji do tworzenia zastoisk wodnych. Są również dostępne odmiany na kiłę odporne. Zaleca się by przed sadzeniem moczyć korzenie w preparacie Polyversum WP.
Szkodniki brukselki
Śmietka kapuściana
Śmietka to szara muchówka z czarnymi szczecinkami. Ciało i skrzydła samicy mają odcień żółtawy. Larwy są barwy kremowej i są beznogie. Zimuje faza zwana bobówką, na kilku do kilkunastu centymetrów pod ziemię. Szkodnik ten żeruje przede wszystkim na warzywach kapustnych i największe szkody wyrządza na ich wczesnych odmianach. Larwy pierwszego pokolenia żerują i niszczą podziemne części roślin, a te kolejnych pokoleń wyjadają wnętrze szyjki korzeniowej i główek brukselki. Uszkodzone rośliny żółkną, gniją i zamierają.
Bytność śmietki można szybko zauważyć po zamontowaniu pułapek feromonowych. Siewki powinno się okrywać agrowłókniną by samice straciły możliwość składania jaj. Nie można nawozić upraw obornikiem bezpośrednio przed sadzeniem. Podłoże jesienią należy głęboko przekopać i zebrać pouprawowe resztki. Śmietkę zwalczać można preparatem Karate Zeon 050 SC.
Śmietka kiełkówka
Jest to muchówka koloru szarego z przezroczystymi skrzydełkami i ciemną smugą widoczną na odwłoku. U samców zauważyć można cienkie włoski po wewnętrznej stronie trzeciej pary nóg. Larwa owada jest beznoga, barwy kremowej, zaś forma zimująca (bobówka) jest brunatna. Samice składają jaja pod grudkami ziemi lub w resztkach roślin. Po czym larwy wgryzają się do wschodów brukselki, doprowadzając do ich zamierania. Najwięcej szkód wyrządzają larwy I i II pokolenia.
By chronić uprawę nasiona powinny zostać zaprawiona fungicydami. Zwalczanie przy pomocy preparatu: Mospilan 20 SP.
Pchełki: smużkowana, czarna, rzepakowa, falistosmuga, czarnonoga
Szkodnik to niewielki, skaczący chrząszcz, mający ok. kilku milimetrów długości. Ich kolor zależy od gatunku; i tak pchełka rzepakowa jest czarnozielona lub czarnoniebieska, czarnonoga metalicznozielona, czarna jest czarna, falistosmuga ma żółte paski rozszerzające się na końcu a smużkowana ma paski żółte jednakowej szerokości.
Owady dorosłe żerowanie na roślinach rozpoczynają wiosną, tworząc na młodych liściach małe wżery. Ale np. u pchełki rzepakowej gorsze straty powodują larwy, które przedostają się do nerwów, ogonków liściowych i wierzchołków roślin i tam żerują. Jeśli szkodników jest znacząca ilość wschodzące brukselki zamierają.
By zapobiegać dużemu namnożeniu się szkodników należy stosować płodozmian, a wszystkie po uprawowe resztki dokładnie zbierać i utylizować. Zwalcza się je preparatem Mospilan 20 SP.
Mszyce
Na brukselce żeruje kilka gatunków mszyc, m. in. mszyca kapuściana i mszyca brzoskwiniowa. Występują one powszechnie na terenie całego kraju. Mszyca kapuściana jest najgroźniejsza dla brukselki w czasie, gdy rośnie rozsada i gdy zawiązują się główki. Natomiast mszyca brzoskwiniowa jest wektorem około setki wirusów.
Mszyce nakłuwają rośliny i wysysają z nich soki. Objawem tego żerowania są np. jasne przebarwienia lub wręcz deformacje liści. Dodatkowo mszyce wydzielają spadź, która jest wylęgarnią grzybów sadzakowych. Przy dużej populacji mszyce prowadzą do zahamowania wzrostu roślin a nawet do ich zamierania. Na roślinach zerują nie tylko dorosłe osobniki, ale również larwy.
Ich występowaniu sprzyja przenawożenie azotem przy jednoczesnych niedoborach potasu a także okresowe braki wody w podłożu. Należy również dokładnie usuwać resztki roślina po zbiorach, gdyż w nich zimują larwy a w przypadku mszycy brzoskwiniowej zakładać uprawę z daleka od brzoskwini i moreli, gdyż te drzewa są żywicielami pierwotnymi tego gatunku mszyc, natomiast warzywa kapustne to żywiciele wtórni. Konieczne jest również systematyczne odchwaszczanie uprawy.
Dostępnych jest wiele środków naturalnych do zwalczania mszyc, np. Pokrzywa czy Agrocover, preparaty chemiczne do zwalczania to np.: Mospilan 20 SP albo Deltam AL.
Bielinek kapustnik
Jest to powszechnie występujący na terenie kraju żółtawy motyl, którego samice mają na skrzydłach charakterystyczne czarna lub ciemne plamki. Na brukselce żerują gąsienice motyla, barwy żółtozielonej, z dużymi czarnymi plamkami na ciele i dwoma żółtymi paskami na bokach i jednym na grzbiecie. Masowemu wystąpieniu szkodnika sprzyja ciepła i średnio wilgotna aura.
Młode gąsienice zeskrobują z liści skórkę i miękisz, te starsze wygryzają już cała tkankę miękką, pozostawiają jedynie unerwienie, co tworzy gołożery. I tylko przy tak zmasowanym ataku jest konieczność zastosowania oprysku preparatem Karate Zeon 050 SC. Przy mniejszych ilościach wystarczy gąsienice pozbierać, a gdy występują sporadycznie, zostawić.
Wciornastek tytoniowiec
To maleńki szkodnik (ok. 1 mm) barwy żółtej, szarobrązowej do brunatnej i skrzydełkach z długą strzępiną. Jego larwy są jasnożółte i bezskrzydłe. Samice składają jaja w maju, do wnętrza tkanek liści. Jeśli aura jest sucha i upalna, szkodników przybywa. Początkowo żerują na zewnętrznych liściach by z czasem przemieszczać się w głąb główek brukselki. Uszkodzone przez wciornastki miejsca korkowacieją. W jednym sezonie może się pojawić aż 6 pokoleń szkodnika.
By unikać zmasowanych ataków nie powinno się uprawiać brukselki w pobliżu porów i cebuli. Należy systematycznie odchwaszczać uprawy a po zbiorach dokładnie uprzątnąć resztki roślin, w których mogłyby przezimować wciornastki. Produkt zwalczający wciornastki: Karate Zeon 050 CS.
