Szkodników drzew owocowych jest sporo, więc mimo starań, pielęgnacji i poświęcania czasu zawsze może się zdarzyć, że jakiś szkodnik zaatakuje nasze owocowe drzewka. Dlatego dobrze jest znać szkodniki drzew owocowych, umieć je rozpoznać by szybko rozpocząć z nimi walkę. Jeśli zbyt późno przyjdziemy roślinom z pomocą, może się okazać, że szkodnik zbierze większe plony niż my. Poniżej przedstawiamy najczęściej spotykane szkodniki upraw sadowniczych oraz podpowiadamy sposoby ich zwalczania.
Owocówki
Owocówka jabłkóweczka (Cydia pomonella syn. Carpocapsa pomonella, Laspeyresia pomonella) jest jednym z najgroźniejszych szkodników drzew owocowych. Gąsienice tego motyla z rodziny zwójkowatych atakują przede wszystkim jabłonie i grusze, ale nie pogardzą orzechem włoskim, morelą, pigwą, głogiem czereśnią czy brzoskwinią, wgryzając się do środka owoców, żywiąc się ich miąższem i powodując ich przedwczesne opadanie.
Larwa owocówki jabłkóweczki na jabłku.
Jaja motyli są owalne, zaostrzone na końcu w kolorze perłowym. Z nich wylęgają się larwy o barwie żółtokremowej, z czasem różowieją a na koniec zaczynają na ich ciele pojawiać się szare brodawki. Mają ok. 15 mm długości. Kolejne stadium to poczwarka, barwy brązowej, która ma ok. 12 mm długości i ukrywa się pod korą drzew. Poczwarki zmieniają się w motyle, których przednie skrzydła mają kolor brunatno-popielaty i kilka złocistych pasków a tylne są oliwkowo-popielaty. Samce są mniejsze, ich skrzydła mają rozpiętość 16 mm a samice większe o rozpiętości skrzydeł 20 mm.
Zwalczanie - Na pniach powinno się zakładać pod koniec czerwca opaski z papieru falistego, który pomaga wyłapywać gąsienice. Dobrze sprawdzają się również opaski lepowe. Owoce, na których widoczne są ślady wejścia gąsienic powinny zostać zerwane i zutylizowane. Dobrze sprawdzają się również pułapki feromonowe na owocówkę jabłkóweczkę, które pozwalają na dokładną obserwację wylotu motyli. Pojawiające się osobniki dorosłe można opryskać naparem z chrzanu. Opryski chemiczne stosuje się przy użyciu preparatu Mospilan 20 SP.
Owocówka śliwkóweczka (Laspeyresia funebrana Tr.) jest niewielkim motylem, którego rozpiętość skrzydeł wynosi około 14 mm. Pierwsza para jest koloru szarego z ciemniejszymi plamkami na ich końcach. Para tylna jest barwy szarobrązowej. Gąsienica ma 12 mm długości, początkowo jest biała i ma czarną głowę a na koniec zmienia kolor na wyrazisty różowy. Atakuje przede wszystkim śliwy, morele, brzoskwinie, rzadziej czereśnie i wiśnie.
Owocówka śliwóweczka - larwa wewnątrz śliwy
Zwalczanie - Przede wszystkim owija się pnie drzew tekturowymi opaskami lub opaskami lepowymi. Powinno się również wieszać żółte tablice lepowe i/lub specjalne pułapki feromonowe na owocówkę śliwkóweczkę by widzieć, kiedy następuje wylot motyli i moment składania przez nie jaj. Opryski chemiczne stosuje się, gdy następują wzmożone loty owocówki śliwkóweczki i należy wykonać je z dużą precyzją ustalając, gdy szkodnik jest właśnie w fazie „czarnej główki”, czyli w momencie przed wylęgiem z jaj gąsienic. W tym momencie bardzo dokładnie można już zobaczyć prześwitującą prze jajo czarną główkę gąsienic. Oprysk stosować można przy użyciu preparatu Mospilan 20 SP.
Kwieciak jabłkowiec
Kwieciak jabłkowiec (Anthonomus pomorum L.) jest to chrząszcz, którego larwy wyjadają wnętrza pąków kwiatowych jabłoni i gruszy. Powoduje to zasychanie płatków, które tworzą swoiste mieszkanie osłaniające larwę. Objawem ataku kwieciaka są wydobywające się wiosną z tych pąków krople soku. Na działkach kielicha widoczne są również brązowe nacięcia. Sam szkodnik jest niewielkim, 5 mm chrząszczem koloru czarnego. Jego larwy są owalne, początkowo białe z czarną główką, ale z czasem stają się żółto-brązowe.
Larwa / gąsienica kwieciaka jałbkowca
Zwalczanie: gdy zaczynają pękać pąki należy wytrząsać szkodnika na rozłożoną pod drzewem płachtę lub usuwać od razu porażone pąki. Kolejnym sposobem walki ze szkodnikiem jest owijanie pni drzew papierem karbowanym lub opaskami lepowymi. Oprysk chemiczny: preparatem owadobójczym Deltam.
Mszyce
Mszyce (Aphidomorpha lub Aphidoidea) to owady z rzędu pluskwiaków, długości do 5 mm. Występują masowo żerując na roślinach, w tym na drzewkach owocowych. Objawami są pozwijane, zniekształcone liście, które pokryte odchodami mszyc stają się błyszczące i lepkie. Gdy następuje zmasowany atak szkodników, bez problemu można dojrzeć wielkie ich skupiska na pędach, pączkach i spodniej stronie blaszki liściowej. Można je spotkać żerujące w zasadzie na wszystkich drzewach owocowych.
Jest wiele ekologicznych sposobów zwalczania mszyc. Można stosować preparaty wykonane samodzielnie a czosnku, pokrzywy, wrotyczu pospolitego lub cebuli. Można również smarować pędy drzew owocowych olejem smołowym, który niszczy jaja mszycy. Dostępnych jest również wiele gotowych preparatów naturalnych, np. na bazie oleju rydzowego (Emulpar Spray) lub polisacharydów (Agricolle Spray). Jest również dostępna cała gama produktów chemicznych do zwalczania mszycy: Deltam, Mospilan 20 SC czy Karate Zeon 050 CS.
Bawełnica korówka
Bawełnica korówka (Eriosoma lanigerum) jest to owad z rodziny pluskwiaków zasiedlających w Polsce głównie jabłonie, grusze a czasami pigwy. Największe szkody powoduje w młodych sadach jabłoni albo w szkółkach drzew owocowych. Owady te bytują na gałęziach i wysysają z nich soki co prowadzi do osłabienia drzew, zahamowaniem ich wzrostu oraz przedwczesnego opadania owoców. Konsekwencją ataku bawełnicy jest również utrata przez drzewka mrozoodporności oraz ich odporności na choroby.
Bawełnica korówka na pędach jabłoni - kolonia szkodników
Atak bawełnicy korówki można rozpoznać po koloniach tych owadów, oblepiających gałęzie mające na sobie charakterystyczny biały, woskowy nalot przypominający watę.
Zwalczanie - Kolonie szkodników najlepiej jest usuwać ręcznie. Rany powstałe podczas ich żerowania koniecznie trzeba zasmarować maścią ogrodniczą (np. Delta Chron Spray). Naturalnym sposobem na pozbycie się szkodnika jest zastosowanie oprysku z wyciągu z pokrzywy. Natomiast opryski chemiczne można wykonać stosując preparaty: Mospilan 20 SC lub Karate Zeon 050 CS.
Namiotnik jabłoniowy
Namiotnik jabłoniowy (Hyponomeuta malinellus) to motyl z rodziny namiotnikowatych mający około 1 cm długości. Przednią parę białych skrzydeł pokrywają czarne kropeczki, tyle zaś są barwy szarawej. Gąsienice początkowo żółte zmieniają z czasem kolor na szary z czarnymi kropkami po bokach. Z drzew owocowych atakują jedynie jabłonie. Nie jest to częste zjawisko, ale jeśli już nastąpi atak, to żarłoczne gąsienice są w stanie ogołocić całe drzewo z liści. Szkodniki pojawiają się masowo co 10 lat. Zwalczać można je tylko środkami chemicznymi tuż przed kwitnieniem jabłoni (faza różowego pąka). Jest to moment wylęgania się żarłocznych gąsienic.
Zwalczanie - Jednym z preparatów, które można zastosować jest Karate Zeon 050 CS.
Namiotnik jabłoniowy - charakterystyczne larwy z kropkami
Nasionnica trześniówka
Nasionnica trześniówka (Rhagoletis cerasi) jest to gatunek owada z rzędu muchówek, często występujący szkodnik drzew czereśni i wiśni. Mucha ta jest czarna, ma długość ok. 4–5 mm, skrzydła są przeźroczyste i zdobią je ciemne poprzeczne paseczki. Między skrzydłami ma żółtopomarańczową tarczkę.
Popularny szkodnik wiśni oraz czereśni - larwa i owad dorosły
Samice składają jaja na przełomie maja i czerwca bezpośrednio na owocach wiśni i czereśni, oznaczając je jednocześnie swoim feromonem by już inne nasionnice nie złożyły na tym owocu jaj. Po ok. 2 tygodniach wylęgają się białe 4 mm larwy z czarną główką i żerują wewnątrz owoców. Niezwykle rzadko się zdarza by jeden owoc zamieszkiwała więcej niż jedna gąsienica. Po wydostaniu się na zewnątrz chowają się w ziemi, gdzie się przepoczwarzają i zimują. W połowie maja wylęgają się muchy.
Zwalczanie - Ważne jest by nie dopuścić do przedostawania się larw w głąb podłoża pod drzewami czereśni i wiśni. Dobrze jest mieć pod nimi rozłożoną gęstą siatkę. Zauważone robaczywe owoce powinno się zrywać i utylizować. W czerwcu świetnie działają na samice żółte tablice lepowe. A po każdym sezonie dobrze jest przekopać ziemię pod drzewkami by wydobyć larwy na wierzch by nie były w stanie przezimować. Środkiem chemicznym, który sprawdza się w walce z nasionnicą trześniówką jest Mospilan 20 SP.
Przędziorki
Przędziorek owocowiec (Panonychus ulmi), Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) i Przędziorek głogowiec (Tetranychus viennensis) są to niewielkie roztocza z rodziny przędziorkowatych. Powszechne szkodniki atakujące wiele roślin, w tym niestety te sadownicze. Żywią się sokami drzewek owocowych wysysając je. Żerują głównie na spodzie liści. Na blaszce liściowej powstają żółte, mozaikowe plamy. Jeśli następuje wzmożony atak mogą doprowadzić do stopniowego zasychania i opadania większości liści drzew owocowych. Charakterystycznym objawem jest pojawienie się lekkich pajęczyn na spodzie blaszek. Porażone drzewka dużo słabiej kwitną i owocują.
Objawy żerowania przędziorków - wysysanie soków z liści
Zwalczanie - Preparatem na bazie składników naturalnych jest Agricolle Spray. Można również wczesną wiosną stosować preparaty na bazie olejów, zmniejszają one wydajnie ilość przędziorków, które dotrwają do okresu wegetacyjnego drzewek owocowych. Walka z tym szkodnikiem nie jest prosta, gdyż niezwykle szybko się rozmnażają i mają zdolność uodporniania się na pestycydy. Środkami chemicznymi, które sprawdzają się w walce z przędziorkami są m. in.: Sanium Sytem (zwalcza przędziorki w każdym stadium ich rozwoju), Nissorun Strong 250 SC (zwalcza przędziorki we wszystkich fazach rozwoju oprócz osobników dorosłych).
Słonkowiec orzechowiec
Słonkowiec (Słonik) orzechowiec (Curculio nucum) jest średniej wielkości chrząszczem o charakterystycznym, mocno wydłużonym ryjku, który ma taką samą długość jak reszta jego ciała. Larwy szkodnika są beznogie, barwy żółtawej i rozwijają się wewnątrz orzechów laskowych, które robaczywieją. Na ich powierzchni można zaobserwować maleńkie otworki. Osobniki dorosłe żerują natomiast na liściach leszczyny na początku maja.
Najczęstszy szkodnik orzechów - larwa oraz chrząszcz
Zwalczanie - Walkę ze szkodnikiem należy rozpocząć w połowie maja, gdy słonkowce zaczynają składać jaja. Do oprysków chemicznych zwalczających szkodnika leszczyny pospolitej zastosować można Mospilan 20 SP. Ważne jest również, by zbierać zaatakowane orzechy i je utylizować.
Szpeciele
Szpeciele, obrzęki (Eriophyoidea) są to najmniejsze spotykane roztocza charakteryzujące się tym, że przez wszystkie swoje stadia rozwojowe mają tylko dwa odnóża. Dodatkowo, w przeciwieństwie do innych roztoczy posiadają narządy gębowe, które służą do nakłuwania roślin. Z drzew owocowych atakują przede wszystkim jabłonie, grusze, śliwy i orzechy włoskie. Nazwę swą zawdzięczają deformacjom, które powodowane są przez ich ślinę. Może to być marszczenie się blaszki liściowej, zawijanie końcówek liści, różnorakie przebarwienia i uszkodzenia, nabrzmiewanie pąków, jasnozielone pęcherzyki na liściach, ordzewienie spodniej strony blaszki liściowej, a jesienią ordzawienie owoców przy kielichu.
Objawy żerowania szpecieli - galasy narośla na liściach
Szpeciele są również wektorami wirusów, grzybów i mykoplazm, wywołujących choroby m. in. drzew owocowych. Różne drzewka owocowe atakują różne gatunki szpecieli: wzdymacz gruszowy, pordzewiacz jabłoniowy, podskórnik gruszowy, pordzewiacz śliwowy, pleśniowiec orzechowiec.
Zwalczanie - Można obserwować drzewka i usuwać porażone liście i pędy, trwale je utylizując. Można również zastosować preparat chemiczny Emulpar 940 EC, który utrudniając szkodnikom poruszanie się powoduje ich zagładę.
