W naszym ogrodzie każdego dnia spotykamy dziesiątki owadów. Część z nich to szkodniki, przed którymi musimy chronić nasze rośliny. Są też tam jednak te, które pomagają nam w uprawie naszych roślin. To ważne, aby umieć je rozróżnić! Właśnie dlatego stworzyliśmy ten krótki poradnik z infografiką.
Ilość owadów codziennie odwiedzających nasz ogród jest chyba niezliczona. Bez przerwy coś bzyczy, lata, skacze, pełza. Mnóstwa gatunków zwyczajnie nie znamy i nie mamy pojęcia czy nad głową lata nasz wróg czy przyjaciel. A dobrze jest wiedzieć z kim mamy do czynienia by jedne wspomagać a inne eliminować. Im więcej sprzymierzeńców, tym większe polony, piękniejsze kwitnienie i bardziej obfite owocowanie. Jeśli nasz ogród zdominują szkodniki, to niestety możemy rośliny utracić. Poznajmy zatem owady pożyteczne i szkodniki, oczywiście tylko te nieliczne, mające największy wpływ pozytywny i negatywny na nasz ogród.
Na czym polega pożyteczność owadów?
W zasadzie pierwsze co przychodzi na myśl, gdy zapytać o pożytecznego owada to pszczoła, która zapyla kwiatki. I to prawda. Ale pożyteczność owadów to nie tylko zapylanie. Jest mnóstwo takich, które są naszymi sprzymierzeńcami w walce ze szkodnikami. Niszczą je, gdyż są drapieżnikami i się nimi żywią, przy okazji wspomagając ogrodników w walce z agresorami. Oczywiście nie można umniejszać roli tzw. zapylaczy, czyli np. pszczół i trzmieli. Gdyby nie one wielkość naszych plonów byłaby znacząco niższa albo w niektórych wypadkach wręcz żadna.
Pamiętać należy, że zwalczając szkodniki roślin opryskami powinno się w pierwszej kolejności stosować selektywne środki ochrony roślin, które owadów pożytecznych nie unicestwiają. Najlepiej by były to środki pochodzenia naturalnego. Trzeba się ściśle stosować do zasad używania środków ochrony roślin a opryski robić najlepiej po zmierzchu, gdy zakończą się obloty pszczół, trzmieli, motyli i innych pożytecznych dla środowiska stworzeń.
Przyjaciele naszego ogrodu
Owady zapylające
Oczywiście to pszczoły są grupą owadów, która w większości zapyla kwiaty. Przede wszystkim jest to pszczoła miodna, którą znamy wszyscy. Ale nie tylko ona je zapyla. Jest jeszcze wiele gatunków pszczół dzikich, które są zapylaczami, ale nie tworzą miodu i nie żyją w rojach. Najczęstszymi gośćmi w naszych ogrodach są: lepiarka wiosenna, murarka ogrodowa oraz pszczoła samotka.
Kolejną grupą owadów zapylających są trzmiele, których w Polsce żyje około 30 gatunków i wszystkie one są pod ścisłą ochroną. Głównymi ich przedstawicielami są: trzmiel kamiennik, który swoje gniazda buduje pod kamieniami lub w podłożu oraz trzmiel ziemny, którego łatwo rozpoznać po końcówce odwłoka w kolorze białym. Trzmiel ziemny zamieszkuje nory gryzoni albo sam buduje norki w ziemi.
Do owadów zapylających zalicza się również bzygi, które są z wyglądu podobne do os, są od nich jednak mniejsze i nie żądlą. Ich larwy żywią się mszycami, podczas gdy dorosłe osobniki zapylają kwiaty. Poza wyżej wymienionymi zapylaniem kwiatów zajmują się, choć często przypadkiem, takie owady jak np. mrówki czy muchy, również motyle. I to zarówno motyle dziennie jak i motyle nocne a także osy.
Owady zwalczające szkodniki
Chrząszcze biedronkowate (Coccinellidae), czyli biedronki (w Polsce jest ich około 80 gatunków) to chyba najbardziej znane owadzie drapieżniki, będące niezwykle pożytecznymi dla naszych ogrodów. Zarówno larwy jak i dorosłe osobniki biedronek są pogromcami mszyc. Ale nie tylko. W swoim menu mają również miodówki, tarczniki, przędziorki i młode larwy motyli. Wczesną wiosną, gdy tylko pojawią się osobniki dorosłe, zaczynają żywić się jajami, larwami oraz dorosłymi mszycami.
Chrząszcze biegaczowate, to kolejna grupa chrząszczy, licząca około 500 gatunków. Są niezwykle żarłoczne i przy pomocy silnych szczęk polują na inne owady, pędraki, gąsienice, ślimaki, dżdżownice a nawet płazy. W dzień chowają się pod stertami kamieni by pod wieczór i nocą wyruszyć na żer. Chrząszcze te mogą być różnobarwne, ich pancerzyki często są metaliczne i kolorowe (biegacz zielonozłoty, biegacz fioletowy, tęcznik liszkarz) albo jednobarwne (biegacz pomarszczony, biegacz skórzasty).
Chrząszcze kusakowate polują na szkodniki żyjące na powierzchni ziemi (kusak cezarek, rydzenica śmietkówka) a larwa świetlika świętojańskiego gustuje w ślimakach.
Złotooki (Chrysoperla carnea), łatwo je skojarzyć, to takie jakby przezroczyste, zielonkawe, smukłe muszki, długości 10-15 mm. Wydają się niezwykle delikatne. A gdy przyjrzeć się ich oczom to można zauważyć ich piękny, połyskujący szmaragdem odcień. Osobniki dorosłe żywią się nektarem i pyłkiem kwiatowym, ale ich larwy w dużych ilościach pochłaniają wełnowce, mszyce i wciornastki. I to zarówno larwy jak i szkodniki dorosłe.
Mrówkowate (Formicidae), czyli po prostu mrówki, to takie naturalne sprzątaczki. Zjadają wszelką padlinę i resztki roślin, oczyszczają zatem środowisko. Najbardziej skutecznym czyścicielem jest murawka darniowiec (Tetramorium caespitum). Przez to, że mrówki zakładają podziemne gniazda, spulchniają i napowietrzają glebę. Do tego w ich podziemnych korytarzach może gromadzić się woda. Dzięki temu przyczyniają się do poprawy rozwoju roślin. Ich odchody natomiast bogate w azot i fosfor użyźniają glebę.
Ważki (Odonata). Jeśli w ogrodzie mamy oczko wodne lub w pobliżu jakiś inny zbiornik z wodą, ważki są częstymi gośćmi w naszym ogrodzie. Zarówno ważki dorosłe jak i ich larwy są drapieżnikami i żywią się różnymi owadami i organizmami wodnymi, ale przede wszystkim larwami komarów.
Pająki (Araneae) nie są co prawda owadami, należą bowiem do grupy pajęczaków (Arachnida), ale znacząco przyczyniają się do eliminowania z ogrodów różnych szkodników. Polują zastawiając sieci, skacząc na swoje ofiary z ukrycia a także robią różne pułapki.
Wrogowie w naszym ogrodzie
Mączliki (Aleyrodidae) i mszyce (Aphididae) to spokrewnione, niezwykle często występujące w naszych ogrodach, pod tunelami czy na roślinach domowych szkodniki. Są bardzo groźne, gdyż po pierwsze atakują dużą liczbą osobników a po drugie żerują na roślinach wysysając z nich soki. Dodatkowo wydalają rosę miodową, która jest doskonałą pożywką dla grzybów sadzakowych. Jeśli w porę nie zostaną zwalczone, powoli będą rośliny osłabiać by w konsekwencji doprowadzić do ich obumarcia.
Bielinek kapustnik (Pieris brassicae) jest to gatunek motyla z rodziny bielinkowatych, którego gąsienice żerują przede wszystkim na kapuście, ale również na rzodkwi oraz nasturcji. Trzeba szybko reagować po zauważeniu tego szkodnika, gdyż w bardzo szybkim tempie unicestwi całą naszą uprawę kapusty.
Połyśnica marchwianka (Chamaepsila rosae) oprócz tego, że jest bardzo groźnym szkodnikiem marchwi, niszczy również uprawy pietruszki, selera oraz pasternaku. Larwy tego szkodnika uszkadzają ich korzenie, co powoduje dostanie się do nich patogenów i w konsekwencji ich gnicie. Warzywa te nie nadają się już do przechowywania.
Ślimaki (Gastropoda, z gr. gaster – brzuch + pous – noga), gdyby jadły równie wolno jak się poruszają, pewnie nie byłyby takim zagrożeniem dla upraw wszelakich. Niestety rośliny uprawne pochłaniają błyskawicznie a ich plaga potrafi unicestwić całą ogrodową roślinność. Walka z nimi nie jest łatwa, ale nie jest niemożliwym pozbycie się ich. Choć lepiej stosować metody, które nie pozwolą na grasowanie ślimaków w naszych ogrodach. Pomoże w tym choćby rozsypywanie mączki bazaltowej.
Rozkruszki (Acaridae) są to roztocza bytujące np. na żywności. Wydzieliny niektórych gatunków są dla ludzi szkodliwe, dlatego produkty, na których bytują nie nadają się już do spożycia.
Bielinek rzepnik (Pieris rapae) jest to gatunek motyla z rodziny bielinkowatych, którego gąsienice są szkodnikami roślin kapustnych. Atakuje przede wszystkim kapustę, ale również gęsiówkę, czosneczek oraz pieprzycę, gorczycę i rzepak. Powodują duże straty w uprawach, gdyż wgryzając się w głąb rośliny pozostawiają duże dziury.
