Ściółkowanie jest czynnością, która ma wiele zalet. Poprawia warunki bytowe roślin ogrodowych czy niewielkich upraw, ale odpowiednio wykonane może mieć również walor estetyczny. Jakie są zalety ściółkowania, czym i jak ściółkować?
Zalety ściółkowania roślin
W ogrodach przydomowych, w ogródkach działkowych czy na grządkach uprawnych mamy zwykle do czynienia z gołą ziemią, pokrywającą przestrzenie między zasadzonymi roślinami. Gleba pozbawiona jakiejkolwiek ochrony czy warstwy izolacyjnej, narażona jest na wiele negatywnych czynników:
- szybko się nagrzewa,
- równie szybko ochładza i ma tendencję do przemarzania wgłąb,
- zawarta w niej woda ulega szybkiemu odparowaniu,
- obfite opady mogą powodować zastoje wodne lub wymywanie nawozów i składników pokarmowych wgłąb gleby,
- podlega innym, szeroko pojętym procesom erozji.
Tym i innym niekorzystnym czynnikom skutecznie przeciwdziała ściółkowanie, które może zastąpić naturalną warstwę ochronną gleby. Gleba nie lubi pustki. Jeśli zostawimy pustą, niezaopiekowaną przestrzeń, w ciągu kilku tygodni zadomowią się na niej chwasty, które z biegiem czasu rozrosną się gęsto, dostarczając w późniejszym czasie tak potrzebnych resztek organicznych.
Jeśli nie chcemy chwastów w swoim ogrodzie, ale leży nam na sercu dobro gleby, warto pomyśleć o jej ściółkowaniu.
Ściółkowanie ma bowiem całkiem sporo zalet:
- ogranicza straty wodne, zmniejszając parowanie wilgoci, dzięki czemu rośliny mają dostęp do odpowiedniej ilości wody przy zminimalizowanym podlewaniu,
- chroni przed wypłukiwaniem podłoża w czasie deszczu, zwłaszcza przy nawałnicach i innych gwałtownych opadach,
- latem zapobiega nadmiernemu nagrzaniu, a zimą nie pozwala na przemarznięcie,
- chroni przed wysokimi skokami dobowymi temperatury gleby - na przykład na przedwiośniu, gdy w ciągu dnia temperatury potrafią być prawdziwie wiosenne, a nocą wciąż są przymrozki,
- zapobiega zarażaniu się roślin chorobami grzybowymi (zwłaszcza w przypadku roślin płożących),
- pomaga zachować prawidłowe pH gleby,
- pozwala na zachowanie czystości opadających lub nisko rosnących owoców,
- zapobiega rozprzestrzenianiu się chwastów.
Dodatkową, aczkolwiek wcale niebagatelną zaletą ściółkowania jest jego estetyka, ponieważ wybierając konkretne materiały, można całkowicie odmienić wygląd swojego ogrodu.
Ściółkowanie nie jest jednak pozbawione wad:
- w ogrodach wilgotnych, ściółka przyciąga ślimaki,
- zimą ściółka może stać się mieszkaniem dla chroniących się przed zimnem gryzoni,
- zbyt wcześnie rozłożona ściółka może osłabić kiełkowanie i wschody nasion,
- na glebach ciężkich i mokrych, ściółka powinna być odpowiednio przepuszczalna, żeby zapobiec gniciu korzeni.
Czytaj także... Hydrożel ogrodniczy - czym jest i jak go stosować?
Rodzaje ściółek - jak można ściółkować?
W sklepach ogrodniczych można wybierać spomiędzy kilku najbardziej popularnych ściółek. Każda z nich ma nieco inne właściwości, dlatego dobrze jest poznać je przed zaplanowanym zakupem.
Do wyboru mamy dwa główne rodzaje ściółek - ściółkę organiczną (naturalną) i ściółkę syntetyczną.
Ściółka organiczna
Na rynku dostępny jest szeroki wybór ściółek organicznych, które mają różne parametry i właściwości. Wszystkie są przede wszystkim ekologiczne, ale warto pamiętać, że nie każda ściółka będzie odpowiednia dla każdej rośliny. Dodatkowo niektóre ze ściółek lepiej nadają się dla roślin ozdobnych, podczas gdy inne, zwykle ze względu na niską estetykę, stosowane są głównie w uprawach owocowych i warzywnych, gdzie estetyka ma mniejsze znaczenie.
Kora sosnowa
To z pewnością najpopularniejsza ze ściółek naturalnych. Jest nie tylko stosunkowa prosta w użyciu, ale również estetyczna. Jednak ze względu na swoje kwaśne pH (odczyn w granicach 4,5-5,5) nadaje się głównie do ściółkowania roślin kwasolubnych, takich jak rośliny wrzosowate, azalie czy iglaki. Będzie jednak sprawdzała się również tam, gdzie odczyn pH gleby jest zbyt zasadowy także dla roślin lubiących glebę obojętną lub zasadową tylko w niewielkim stopniu.
Warto również pamiętać o tym, że rozłożona bezpośrednio na ziemi kora zacznie dość szybko ulegać rozkładowi - zwłaszcza w części leżącej bezpośrednio na ziemi, dlatego dobrze jest rozłożyć pod spodem czarną agrowłókninę, która odizoluje korę od gleby.
Kora wykorzystana do ściółkowania powinna być wcześniej przekompostowana przez okres przynajmniej kilku miesięcy. Świeża kora zawiera bowiem wiele substancji, które nie są korzystne dla wzrostu i rozwoju roślin (należą do nich na przykład toksyczne związki fenolowe - flawonoidy i garbniki). Jeśli nie mamy we własnym ogrodzie sposobności przekompostowania kory, możemy zaopatrzyć się w korę gotową do rozłożenia, która dostępna jest niemal w każdym sklepie ogrodniczym.
Trociny
Tanią metodą ściółkowania są trociny, jednak podobnie jak w przypadku kory, tak i trociny powinny być wcześniej przekompostowane - zwłaszcza gdy mowa o trocinach z drzew liściastych - w ich przypadku zalecany czas kompostowania wynosi nawet do 3 lat. Trociny liściaste nie tylko zawierają spore ilości garbników, ale podczas rozkładu zabierają rosnącym roślinom azot, co może powodować niedobory tego pierwiastka lub jego utrudnione pobieranie z gleby.
Trociny z roślin liściastych będą idealne do ściółkowania większości roślin, tylko rośliny kwasolubne powinny być ściółkowane trocinami roślin iglastych, które pomogą zachować odpowiednie pH gleby.
Ściółkując trocinami, warto jednak mieć na uwadze, że rozkładają się one zdecydowanie szybciej niż kora, dlatego wymagają częstszej wymiany. Zwłaszcza jeśli pogoda w danym roku była mocno deszczowa. Inną wadą trocin jest fakt, że przy warunkach deszczowych i wilgotnych mocno tracą na wizualne atrakcyjności.
Igliwie
To dobry pomysł do ściółkowania roślin kwasolubnych, idealnie pasujący do ogrodów w stylu leśnym. To estetyczny sposób ściółkowania, który dodatkowo może okazać się dosyć tani, jeśli igliwie użyte w tym celu zostało zebrane we własnym ogrodzie.
Zrębki drzewne
To ostatnio coraz modniejszy materiał ściółkujący, ponieważ w sklepach ogrodniczych można kupić odpowiednio przygotowane zrębki niemal we wszystkich kolorach tęczy, co pozwala na uzyskanie ciekawych efektów dekoracyjnych w ogrodzie. Użyte barwniki są całkowicie bezpieczne dla środowiska, a kolor utrzymuje się 3-4 lata, co sprawia, że ściółki ze zrębków nie trzeba ani często uzupełniać, ani wymieniać.
Wióry, maty i chipsy
To coraz częściej spotykany materiał do ściółkowania rabat ozdobnych. Pozyskiwane w całości z naturalnych składników, takich jak juta, bambus, kokos czy sizal, z pewnością mają pozytywny wpływ na estetykę rabat ozdobnych. W sprzedaży można znaleźć maty z dodatkiem owczej wełny, które dodatkowo zapewniają roślinie substancji odżywczych, a rozkładając się wzbogacą glebę o dodatkową warstwę próchnicy.
Słoma
Od lat słoma jest jednym z najpopularniejszych materiałów ściółkujących w ogrodach warzywnych. Idealnie nadaje się do ściółkowania roślin długo rosnących oraz dla warzyw płożących, takich jak dynie, cukinie, kabaczki. Równie często stosowana się w uprawie truskawek czy poziomek.
Słoma nie tylko zapobiega nadmiernemu wzrostowi chwastów, ale także zapobiega rozwojowi chorób grzybowych i działa wzmacniająco na rośliny. Co więcej, po zakończeniu uprawy roślin jednorocznych, pozostałą ze ściółkowania słomę można śmiało przekopać z glebą – rozkładająca się w ziemi słoma dostarczy glebie składników organicznych i wpłynie na poprawienie warstwy próchniczej gleby.
Trawa i pokrzywy
Pozostałe po koszeniu trawnika resztki można również wykorzystać do ściółkowania, ale najlepiej sprawdzą się w sadach i na rabatach warzywnych. Warto jednak zwrócić uwagę na to, czy trawnik jest koszony na tyle często, by nie dopuścić do rozwoju nasion traw. Jeśli powiem w skoszonych resztkach będą dojrzałe nasiona, to ściółkowanie taką trawą będzie sposobem na szybkie zachwaszczenie rabat. Jeśli jednak trawnik koszony jest regularnie i wśród skoszonych fragmentów znajdują się wyłącznie źdźbła, śmiało można użyć ich do ściółkowania, nie obawiając się przy tym chwastów. Dodatkowo rozkładająca się na rabatach warzywnych trawa, dostarczy substancji organicznej glebie i rosnącym w niej roślinom.
W przypadku pokrzyw ściółkowanie nią warzyw ma jeszcze więcej zalet! Liście i pędy pokrzywy zawierają bogactwo cennych związków mineralnych. Dodatkowo rozkładająca się pokrzywa wspiera roślinę w walce ze szkodnikami i zapobiega rozwojowi chorób grzybowych.
Z pewnością wielu posiadaczy ogródków warzywnych zna zbawienny wpływ gnojówki z pokrzywy na uprawy - ściółkowanie pokrzywą ma bardzo podobne właściwości. Podczas ściółkowania należy, podobnie jak w przypadku użycia do tego trawy, zwrócić uwagę na to, aby pokrzywa użyta do ściółkowania nie posiadała nasion, gdyż w innym wypadku niepotrzebnie zachwaścimy sobie rabaty.
Czytaj także... Nawóz z pokrzyw - jak przygotować i jak używać?
Żywa ściółka
To trochę inny typ ściółki, niemniej spotykany coraz częściej zwłaszcza w uprawach sadowniczych i warzywnych. Do żywych ściółek stosuje się rośliny okrywowe lub tak zwany międzyplon, który wsiewa się lub sadzi pomiędzy rosnące rośliny uprawne. Rośliny te nie powinny tworzyć zbyt bujnej struktury ani ukorzeniać się zbyt głęboko, by nie stanowić konkurencji dla rośliny podstawowej. Powinna też rozrastać się w poziomie, tworząc okrywę na tyle zwartą, by uniemożliwić wzrost chwastów. Często stosuje się w tym celu rośliny o wysokiej miododajności - zwłaszcza gdy żywa ściółka stosowana jest w uprawach sadowniczych.
Najczęściej stosowaną rośliną w żywych ściółkach tworzonych w sadach jest poziomka, roślina runa leśnego, która świetnie sobie radzi w zacienionej okolicy pod drzewami i krzewami owocowymi. Dodatkowo poziomki szybko się rozrastają, dlatego początkowa inwestycja nie wymaga nakładów na dokładne pokrycie ściółkowanej powierzchni, gdyż żywa, poziomkowa ściółka i tak odpowiednio zagęści się sama z biegiem czasu (zanim jednak to nastąpi, trzeba niestety pamiętać o odchwaszczaniu).
Świetnie sprawdzą się również takie rośliny jak gryka, wyka, cykoria, chaber czy ogórecznik, które oprócz właściwości ściółkujących podłoże dodatkowo zapewnią pożytek pszczołom. W uprawach warzywnych dobrze sprawdza się na przykład koniczyna biała lub inne niskie koniczyny, które są pomocne zwłaszcza w uprawie kapusty głowiastej, papryki lub pomidorów, wspierając te rośliny w walce ze szkodnikami.
Ściółki nieorganiczne (syntetyczne)
Ich główną zaletą jest trwałość, nieporównywalnie dłuższa niż w przypadku ściółek organicznych. Materiały syntetyczne ulegają biodegradacji zdecydowanie wolniej, jest to zatem rozwiązanie dla osób, które nie mają zbyt wiele czasu na pielęgnację ogrodu i chciałyby cieszyć się niesłabnącym efektem przez długi czas.
Agrowłóknina
To najpopularniejszy, nieorganiczny materiał ściółkujący. Może być używana samodzielnie, ale często jest wykładana pod ściółki organiczne, szybkorozkładające się, by stanowiły warstwę izolacyjną między podłożem a ściółką organiczną, co wydłuża żywotność takich ściółek jak kora, igliwie czy trociny.
Materiał ten bardzo dobrze przepuszcza powietrze i wodę, zmniejsza utratę wody z podłoża, ograniczając konieczność podlewania, doskonale zapobiega rozwojowi chwastów, a stosowana w uprawie warzyw i owoców, chroni plony przed zabrudzeniem i chorobami doglebowymi.
Czarna agrowłóknina jest zwykle stosowana przy uprawach warzywnych lub w ogrodach ozdobnych jako podkład po trociny, lub korę. Warto pamiętać, że czarny kolor pochłania zdecydowanie więcej promieni słonecznych i gleba pod czarną agrowłókniną będzie się szybko nagrzewać. Biała agrowłóknina ma za zadanie ochronę roślin przed mrozem i jest stosowana raczej jako okrycie na roślinę niż ściółka.
Agrotkanina
W przeciwieństwie do agrowłokniny jest zdecydowanie mniej przepuszczalna, więc ściółkowanie nią roślin może powodować, że będą one cierpiały na niedobory wody, ponieważ woda opadowa czy z podlewania zatrzyma się na tkaninie, zamiast przeniknąć do gleby. Dzięki swojej niskiej przepuszczalności zapobiega ona przedostawaniu się do gleby substancji szkodliwych, dlatego często stosowana jest jako warstwa podkładowa pod żwir, kamienie czy grys ozdobny na przykład w ogrodach japońskich.
Folia biodegradowalna
Jest to materiał używany do ściółkowania czasowego, ze względu na swoją zerową przepuszczalność. Czarna folia jest zazwyczaj używana w uprawach warzywnych. Rozkładana przed siewem na glebę, podnosi temperaturę podłoża i nie dopuszczając do gleby tlenu powoduje wymieranie chwastów. Czasowe ściółkowanie folią to dobry sposób na pozbycie się chwastów i odkażenie gleby. Oczywiście warto wybierać biodegradowalne folie do ściółkowania, które po kilkunastu miesiącach samoczynnie rozłożą się w glebie.
