Wrotycz - co to za roślina i jak wykorzystać ją w ogrodzie?

Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare) jest rośliną od lat cenioną w ziołolecznictwie i medycynie naturalnej, ze względu na swoje silne działanie przeciwpasożytnicze. Jednak lecznicze właściwości tej rośliny można wykorzystać również w ogrodzie. Jak wrotycz wspomaga uprawę roślin i czemu warto go stosować?

Wrotycz pospolity – charakterystyka

Wrotycz jest byliną, należącą do rodziny astrowatych. W Polsce występuje dość pospolicie, rosnąc przy polnych drogach, na obrzeżach łąk i na nieużytkach. Jest bardzo odporny na niesprzyjające warunki atmosferyczne – zarówno na letnie susze i niedobory wody, jak i na spore zimowe przymrozki, a w jednym miejscu potrafi rosnąć przez wiele lat. W okresie kwitnienia łatwo daje się rozpoznać dzięki swoim charakterystycznym, żółtym kwiatom typu koszyczki, zebranym w okazałe kwiatostany. Kwiaty te pojawiają się na roślinie od czerwca do sierpnia i są bardzo trwałe – zarówno świeże, jak i po ususzeniu. Sztywne łodygi ozdobione dużymi, pierzastymi liśćmi nierzadko dorastają do 100 cm wysokości, a wszystkie części nadziemne wrotyczu mają intensywny, kamforowy zapach. Łatwo się rozsiewa, ale nie jest inwazyjny, zbierając się zwykle w duże, ale ograniczone kępy.

O jego właściwościach leczniczych przeciwpasożytniczych decyduje olejek eteryczny, który zawiera nawet 70% tujonu. Ten związek chemiczny występuje również w takich roślinach, jak bylica piołun, szałwia lekarska czy tuja zachodnia, jednak w znacznie mniejszym stężeniu. Dodatkowo wrotycz zawiera spore ilości kamfory, garbników, flawonoidów czy kwasów organicznych.

Wrotycz przez całe wieki używany był w leczeniu, zwłaszcza przeciwpasożytniczo, zarówno wewnętrznie (w postaci ekstraktów, wyciągów i nalewek), jak i zewnętrznie (w postaci maści, wcierek czy do okadzania). Działanie przeciwrobacze wykorzystywano również w kuchni, używając wrotyczu do konserwacji mięsa.

Obecnie wrotycz w lecznictwie używany jest raczej rzadko, ponieważ uważa się, że ilość konieczna do skutecznego zwalczania pasożytów wewnętrznych jest równocześnie ilością toksyczną. Jednak z powodzeniem wrotyczu można użyć w ogrodzie.

Wrotycz w domu i ogrodzie

Ziele wrotyczu może być z powodzeniem wykorzystane do odstraszania wszelkich szkodników. Lniane woreczki z suszem wrotyczowym powieszone w szafie czy położone w szufladzie z ubraniami skutecznie odstraszają mole odzieżowe. Jeśli woreczki te umieścimy w kuchennej szafce, z daleka będą trzymały się mole spożywcze i mrówki.
W ogrodzie preparaty na bazie wrotyczu można wykorzystywać przez cały sezon – wiosną oprysk wrotyczowy zniszczy zimujące na drzewach i krzewach formy szkodników, z kolei latem zastosowanie takich preparatów pozwoli skutecznie chronić uprawy przed mszycami, stonką czy żarłocznymi gąsienicami.

Preparaty wrotyczowe można z powodzeniem przygotować domowym sposobem, jeśli tylko mamy dostęp do świeżego lub suszonego ziela. Oto jak przygotować wrotyczowe remedium:

• wyciąg – 30g suszu (z początku kwitnienia) lub 300 g świeżego ziela wrotyczu należy zalać 10 l wody i odstawić na 24 godziny, mieszając co jakiś czas. Po tym czasie wyciąg należy wymieszać z wodą w proporcji 1:2. Tak przygotowany roztwór będzie skuteczny wobec takich szkodników, jak:
• mszyce;
• gąsienice bielinka kapustnika;
• śmietka cebulanka;
• muszki owocówki;
• bawełnica korówka.
  
  Wyciąg z wrotyczu wykazuje również działanie przeciwko takim chorobom roślin, jak mączniaki i rdze. Trzeba pamiętać, że wyciąg z wrotyczu należy zużyć w dniu jego przygotowania lub najpóźniej w dniu następnym. Pozostałą po opryskach ilość można pozostawić do przefermentowania na gnojówkę.

• gnojówka – 1 kilogram świeżego ziela wrotyczu należy zalać 10 l wody i odstawić na 14-20 dni, raz dziennie mieszając. Przebieg fermentacji zależny jest od panujących warunków atmosferycznych – im cieplej, tym procesy będą zachodzić szybciej. Należy pamiętać, aby zabezpieczyć mieszaninę przed dostępem owadów, pozostawiając jednocześnie dostęp powietrza (można to zrobić okrywając beczkę lub wiadro w gnojówką starą firaną). Gnojówka będzie gotowa w momencie, w którym płyn przestanie się pienić i zrobi się klarowny.
  S
  tosowana doglebowo bez rozcieńczenia gnojówka z wrotyczu zwalcza pędraki, drutowce, nicienie i inne szkodniki mieszkające w glebie, natomiast w rozcieńczeniu 1:15 jest skutecznym remedium na mszyce i stonkę ziemniaczaną.
  
  
• wywar – 75 g suszu lub 500 g rozdrobnionego świeżego ziela należy zalać 10 l wody i odstawić na 24 godziny. Po tym czasie całość gotować przez 20 minut. Przecedzony po wystygnięciu wywar należy używać w rozcieńczeniu 1:5 z wodą. Można stosować prewencyjnie i w przypadku wystąpienia objawów inwazji pchełek, roztoczy, opuchlaków lub mączlika. Skuteczny również w zwalczaniu mączniaka prawdziwego, kwiecików i mrówek. Zapasteryzowany w słoikach wywar można przechowywać nawet do 3 miesięcy.

Ogrodnicy, którzy nie mają możliwości przygotowania własnych preparatów, mogą kupić gotowe środki zawierające wrotycz. W naszym Sklepie Dla Ogrodu można znaleźć produkty z tego przydatnego ziela (m.in. Wrotycz Ekstrakt firmy Target lub ekstrakt z wrotyczu na Pędraki marki Probio Ogród).

Preparaty wrotyczowe nadają się do każdego rodzaju upraw, również do upraw ekologicznych. Są bezpieczne i nieszkodliwe dla środowiska, dlatego można ich używać regularnie, stosując się do zaleceń producenta.