Zaraza ziemniaka jest chorobą zarówno ziemniaków jak i pomidorów a wywoływana jest przez organizm grzybopodobny Phytophthora infestans. Zdarza się również, choć rzadko, że poraża inne rośliny z rodziny psiankowatych. Prowadzi do ogromnych strat w uprawach ziemniaka, sięgających w Polsce nawet 20-25%. Istnieje kilka dróg zarażenia uprawy.
Źródła i warunki zakażenia upraw ziemniaków
Mogą to być porażone sadzeniaki, sąsiednie plantacje z których zarodniki konidialne są przenoszone z wiatrem i wodę, a także oospory (przetrwalnikowe formy patogenu) zimujące w podłożu. Szybkiemu rozwojowi choroby sprzyjają umiarkowane temperatury oraz wysoka wilgotność powietrza. Gdy natomiast panują niższe temperatury, oscylujące w granicach 12-16oC wówczas zaraza radzi sobie poprzez tworzenie zarodników pływakowych (zoospory). Gdy temperatury są wyższe infekcja rozwija się wprost na liściach w wyniku kiełkowania na nich zarodni.
Objawy zarazy ziemniaczanej
Pierwsze objawy zarazy ziemniaka widoczne są na wierzchniej stronie liści. Pojawiają się na nich szarozielone plamy, które z czasem ciemnieją a wkoło nich tworzy się obwódka w kolorze jasnozielonym. Dodatkowo na spodzie, gdy sprzyja temu wysoka wilgotność powietrza, tworzy się biały nalot grzybni.
fot. Rasbak (wikimedia.org)
Z czasem choroba przenosi się na łodygi, na których tworzą się ciemne plamy. A miejscu pojawienia się plam łodygi stają się bardzo podatne na złamania. I w tych miejscach również pojawia się biały nalot, gdy tylko odpowiednio wzrośnie wilgotność powietrza. Gdy dodatkowo pada deszcz zarodniki pływakowe przedostają się do podłoża porażając bulwy. Objawem są pojawiające się na skórce ziemniaka szaro-sine plamy, a gdy bulwa zostanie przekrojona uwidaczniają się rdzawe przebarwienia miąższu.
fot. Jerzy Opioła (wikimedia.org)
Skutki porażenie zarazą ziemniaka
Jeżeli rozwój choroby nie zostanie zahamowany na początkowym etapie rozwoju, to rozprzestrzeni się na całą uprawę. Efektem jest znaczące zmniejszenie powierzchni asymilacyjnej roślin a w konsekwencji zamieranie pędów ziemniaka oraz znaczące zmniejszenie się jakości i ilości plonu. Kolejnym skutkiem będzie niemożność długotrwałego przechowywania plonów.
Jak ochronić uprawę przed zarazą ziemniaka?
W wypadku zarazy ziemniaka najlepiej sprawdza się zapobieganie wystąpienia choroby, gdyż samą zarazę jest już bardzo ciężko skutecznie i trwale zwalczyć. Powodem jest niezwykle szybkie uodparnianie się patogenu na fungicydy.
- Wybierać do uprawy odmiany odporne na zarazę ziemniaka.
- Systematycznie i często obserwować uprawę, im wcześniej wykryta choroba, tym większe szanse na ochronę.
- Gdy tylko zostanie zauważona należy usuwać porażone liście i trwale utylizować starając się by nie miały kontaktu z tymi zdrowymi. Narzędzia natychmiast dezynfekować. Patogen bez problemu zimuje w podłożu, dlatego miejsce to nie nadaje się do ponownej uprawy ziemniaków i pomidorów.
- Zachować odpowiednie odstępy podczas sadzenia ziemniaków. Rośliny nie powinny rosnąć zbyt gęsto.
- Nie podlewać po liściach. podlewanie powinno się odbywać na powierzchni ziemi, nie wolno lać wody na liście.
- Systematyczne nawożenie wzmacnia rośliny, dzięki czemu stają się bardziej odporne na choroby.
- Można zapobiegawczo stosować opryski z sody oczyszczonej (1 łyżeczka na litr wody). Soda powoduje zmiany pH na liściach, tworząc aurę niesprzyjającą rozwojowi grzybów. Oprysk powinien być powtarzany co 2 tygodnie po deszczu i robiony zawsze w dzień pochmurny wczesnym rankiem.
- Jest również gotowy preparat do stosowania zapobiegawczo: Biosept Active – Ekstrakt z Grejpfruta
Jak zwalczać zarazę ziemniaka?
Z zarazą ziemniaczaną jest jak z mszycami, zawsze w końcu dopadnie każdy warzywnik. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa wydaje regularnie komunikaty dotyczące obecności chorób i szkodników w całej Polsce. Można tam znaleźć informacje jak przedstawia się sytuacja z zarazą ziemniaka w najbliższej okolicy. W uprawach amatorskich sprawdza się również stosowanie oprysków miedzianem. Jego nazwa handlowa to Miedzian 50 WP. Można go stosować zarówno zapobiegawczo jak i po wystąpieniu pierwszych objawów. Pamiętać jednak należy, że jest to środek chemiczny, którym powinno się opryskiwać uprawę późnym wieczorem by przy okazji nie wytruć pożytecznych owadów, np. pszczół czy trzmieli. Ważne jest również zachowanie siedmiodniowego okresu karencji.
