Patogeny glebowe to spora grupa patogenów żyjących w glebie. Choroby, które mogą powodować, doprowadzają do spowolnienia wzrostu roślin, ograniczenia kwitnienia i osłabienia plonów. Jakie są najpopularniejsze i najbardziej problematyczne patogeny glebowe oraz jak radzić sobie z wywołanymi chorobami?
Rodzaje patogenów glebowych
Patogeny glebowe należą do jednej z trzech grup. Mogą być to wirusy, grzyby lub nicienie, przy czym to patogeny dwóch ostatnich rodzajów występują najczęściej i powodują największe szkody w uprawach - zarówno w tych amatorskich, jak i wielkopowierzchniowych.
Nicienie to niewielkie robaki, najczęściej mikroskopijnych wielkości, które są bardzo wrażliwe na temperaturę gleby i jej wilgotność. W związku z tym występowanie konkretnych gatunków zależne jest od szerokości geograficznej i panującego klimatu. Te szkodniki glebowe preferują raczej piaszczyste gleby, jednak niektóre gatunki powszechnie występują także w glebach cięższych, gliniastych.
Zamieszkujące glebę grzyby to najczęstsza przyczyna chorób odglebowych. Podobnie jak w przypadku nicieni, zakażenie jest zależne od temperatury i wilgotności, jednak ten rodzaj patogenów glebowych wytwarza bardzo odporne zarodniki i inne formy przetrwalnikowe, pozwalające nawet przez kilka lat oczekiwać cierpliwie na warunki odpowiednie do infekcji.
Objawy i diagnoza chorób odglebowych
Ponieważ patogeny odglebowe atakują w miejscach niewidocznych na pierwszy rzut oka, infekcja zauważalna jest dopiero w momencie, gdy jej rozmiary zaczynają znacząco osłabiać roślinę. Objawy tych chorób są zazwyczaj dość podobne bez względu na rodzaj wywołującego je patogenu i wynikają w głównej mierze z faktu, że zaatakowane korzenie przestają efektywnie pobierać wodę i składniki odżywcze z gleby. Do najczęstszych symptomów należą:
- więdnięcie,
- chloroza liści,
- zamieranie roślin.
Początkowe objawy można łatwo pomylić ze skutkami niedoboru wody, co prowadzi do częstszego i obfitszego nawadniania uprawy i zamiast pomóc, jedynie zwiększa rozprzestrzenianie się infekcji. Pomimo tożsamych objawów, rozpoznanie konkretnego patogenu jest kluczowe dla prawidłowego leczenia. Czasem odpowiednią wiedzę przynosi dokładne przyjrzenie się korzeniom, jednak w przypadku upraw wielkoobszarowych często niezbędna jest dogłębna analiza laboratoryjna, która pozwoli określić konkretnego najeźdźcę.
Przeczytaj również... Podwyższone grządki - łatwiejsza uprawa warzyw
Nicienie w glebie
W przypadku nicieni do najczęściej występujących należą:
- długacz zwyczajny;
- sztylak zmiennoogonowiec,
- guzak północny,
- korzeniak szkodliwy,
- niszczyk zjadliwy,
- węgorek truskawkowiec,
- węgorek chryzantemowiec.
Objawami ich żerowania będą przede wszystkim uszkodzenia korzeni, które mogą być pokryte nekrotycznymi plamami lub pokryte naroślami (np. w przypadku guzaka północnego, którego samica wraz z jajami tworzy takie narośla). Niektóre nicienie zasiedlają również tkanki zielone (niszczyk zjadliwy), przez co części nadziemne również mogą ulegać uszkodzeniom. Stają się kędzierzawe, kruche, skarlone, niekiedy gąbczaste.
W walce z nicieniami pozytywną rolę odgrywa współrzędna uprawa aksamitek, która odstrasza szkodniki. W uprawie roślin jednorocznych istotnym czynnikiem prewencyjnym jest prawidłowy płodozmian i odpowiednia uprawa gleby, która niszczy większość pasożytów glebowych. W przypadku upraw czy roślin wieloletnich trzeba zastosować odpowiedni środek (P-Drakol, Ekstrakt z wrotyczu).
Najczęściej występujące choroby odglebowe
W przypadku przydomowych upraw najczęstszymi sprawcami infekcji są grzyby. Pierwotnym źródłem infekcji mogą być zakażone nasiona, rozsada, a także podłoże, jednak patogeny mogą zostać przywiane przez wiatr i wodę lub przeniesione mechanicznie z jednej rośliny na drugą podczas zabiegów pielęgnacyjnych.
Wśród chorób odglebowych, z którymi często muszą się zmagać ogrodnicy należą:
- antraknoza korzeni - powodowana przez Colletotrichum spp. Objawia się licznymi, brązowo-czarnymi, nekrotycznymi plamkami obecnymi na korzeniach rośliny. W miarę postępu choroby warstwa korowa korzeni złuszcza się i brunatnieje, a cały korzeń ulega gniciu.
Spośród dostępnych fungicydów największą skuteczność w leczeniu antraknozy wykazują Kaptan 50 WP oraz Switch 62,5 WG. - fuzarioza - powodowana przez Fusarium spp., charakteryzuje się długim okresem inkubacji. Gdy do infekcji dojdzie na etapie produkcji rozsady, choroba ujawni się w pierwszej fazie kwitnienia lub tuż przed nią. Dlatego posadzenie na stałe miejsce zarażonej rozsady kończy się zazwyczaj zamieraniem roślin. Jeśli do zakażenia dojdzie dopiero po posadzeniu na stałe miejsce, objawy uwidocznią się tu przed rozpoczęciem zbiorów lub na ich początku.
Porażenie roślin fuzariozą powoduje brązowienie i gnicie korzeni, brunatnienie łodygi u jej podstawy, a także wiązek w dolnej części pędu, zazwyczaj do wysokości nie większej niż 30 cm. Na częściach nadziemnych fuzarioza uwidacznia się pod postacią żółknących liści i jednostronnego więdnięcia rośliny. W walce z fuzariozą skuteczny będzie Topsin M 500 SC. - fytoftoroza - powodowana przez grzyb Phytophtora spp. Objawy chorobowe są różne w zależności od etapu wzrostu rośliny. U młodych roślin porażeniu ulegają szyjki korzeniowe, a rośliny więdną bez widocznych na łodydze objawów - jedynie w dolnej części pędu głównego wiązki przewodzące mogą ulec zbrązowieniu. U bardziej wyrośniętych roślin zaatakowana zostaje łodyga tuż przy ziemi - tkanki w miejscu infekcji przebarwiają się najpierw na szarozielono, a następnie na brązowo. Wkrótce łodyga ulega przewężeniu, a tkanki obumierają. U roślin już owocujących gnicie systemu korzeniowego postępuje ku górze, a najstarsze liście żółkną i więdną.
Fytoftoroza poddaje się działaniu takich fungicydów jak Proplant 722 SL lub Scorpion 325 SC. - zgnilizna twardzikowa - wywoływana przez Sclerotinia spp. Patogen ten jest polifagiem, co oznacza, że może porażać wiele gatunków roślin. W przydomowych ogrodach atakuje najczęściej pomidory, ogórki, fasolę, warzywa korzeniowe, ale także rośliny ozdobne. Trudność w zwalczaniu choroby powoduje fakt, że formy przetrwalnikowe, tak zwane sklerocja mogą zalegać w glebie przez okres od 8 do nawet 15 lat. Objawem bardzo charakterystycznym dla zgnilizny twardzikowej jest pojawienie się puszystej, białej, obfitej grzybni na porażonych tkankach, na której w miarę rozwoju choroby pojawiają się czarne formy przetrwalnikowe - sklerocja. Skutecznymi wobec choroby preparatami są np. Polyversum WP, Amistar 250 SC lub Scorpion 325 SC.
Prewencja grzybowych chorób odglebowych opiera się na mądrze przeprowadzanym płodozmianie oraz odkażaniu gleby w przypadku wykrycia chorób grzybowych. W tym celu dobrze sprawdza się środek Nemasol 510 SL, który niszczy zarówno przetrwalniki większości grzybów, jak i nicienie. Można również wykorzystać Magnicur Energy lub Basamid.
