Ogórki gruntowe to jedna z najczęstszych upraw w przydomowych ogródkach warzywnych i na działkach. Nie powinno to nikogo dziwić, ponieważ nie jest to zadanie trudne, a ogórki są jednymi z tych warzyw, które równie dobrze smakują na świeżo, jak i w przetworach. Jak zacząć uprawę i na co zwracać uwagę, aby cieszyć się zbiorami? Podpowiadamy!
Ogórek - krótka historia i charakterystyka
Ogórek (Cucumis L.) to roślina jednoroczna z rodzaju dyniowatych, obejmująca co najmniej 52 gatunki. Występuje na niemal wszystkich kontynentach, a największe znaczenie ekonomiczne mają dwa gatunki – ogórek siewny (C. sativus) i ogórek melon (C. melo).
W zależności od gatunku i odmiany roślina może mieć pędy płożące lub wspinające się, często szczeciniasto owłosione. Liście ma owalne do nerkowatych, często dłoniasto klapowane, nierówno piłkowane lub całobrzegie, o gruczołowatej powierzchni blaszki. Kwiaty są jednopienne, co oznacza, że na tych samych szypułkach wyrastają kwiaty rozdzielnopłciowe (wyjątkiem jest C. anguria, który jest dwupienny, oraz C.melo, u którego występują kwiaty obupłciowe i męskie). Owoce, w zależności od konkretnej odmiany mogą być cylindryczne do kulistych. Różnią się także kolorem - od zielonych, przez żółte do brązowych, czasem pręgowane lub dwukolorowe.. Odmiany wczesne mają krótsze pędy niż odmiany późne. System korzeniowy ogórków jest raczej płytki (do 30 cm wgłąb podłoża), ale za to rozłożysty (1,5 do 2 m średnicy).
W przypadku ogórka gruntowego główny pęd osiąga do 2 m długości, a wyrastające z niego pędy boczne osiągają znacznie mniejszą długość. Zwyczajowo odmiany wcześniejsze charakteryzują się krótszymi pędami niż odmiany późne. Rozdzielnopłciowe kwiaty zapylane są przez pszczoły, ale w uprawie ogrodowej istnieją odmiany partenokarpiczne, które owocują bez zapylania. Te odmiany są również mniej wrażliwe na niesprzyjające warunki pogodowe i bardziej odporne na choroby.
Ogórek gruntowy - popularne i zdrowe warzywo ogrodowe
Z dietetycznego punktu widzenia to warzywo odrobinę niedoceniane, chociaż coraz częściej zaliczane do grona superfoods. Nie poraża być może wysoką zawartością witamin, ponieważ w ponad 90% składa się z wody. Pozostałe kilka procent stanowią witamina C, witaminy z grupy B oraz takie minerały, jak wapń, żelazo, fosfor, magnez i potas.
Mimo tego ogórek wart jest włączenia do codziennej diety. Ze względu na wysoką zawartość wody świetnie gasi pragnienie, ma również działanie diuretyczne, dzięki czemu pomaga w walce z obrzękami i opuchliznami, a zawarty w nim chlorofil wspiera procesy oczyszczania organizmu z toksyn, co pomaga zwalczać takie objawy jak nieświeży oddech czy drażniący zapach potu. Regularnie spożywane ogórki poprawiają metabolizm, a ich 100 g zawiera tylko 12 kcal!
Ogórki mają również właściwości zasadotwórcze, co skutecznie wspiera odkwaszanie organizmu, a zawarty w nim potas wspiera prawidłową pracę serca i pomaga utrzymać ciśnienie tętnicze w normie. W formie kiszonej ogórki są naturalnym probiotykiem, wspomagającym prawidłową pracę jelit, przyspieszają trawienie węglowodanów, tłuszczów i białek, poprawiają perystaltykę. Są lekkostrawne i zawierają cenne antyoksydanty.
Wymagania uprawowe ogórków gruntowych
Ogórek nie jest trudnym w uprawie warzywem, jednak ma wygórowane wymagania cieplne, zwłaszcza w okresie kiełkowania. Nasiona wysiewa się do gruntu, dopiero gdy temperatura gleby będzie wynosiła co najmniej 10oC, co oznacza siew nie wcześniej niż po 15 maja. Dlatego większość ogrodników decyduje się na domową produkcję rozsady i przesadza młode sadzonki do gruntu dopiero wtedy, gdy mają pewność co do warunków pogodowych.
Podczas wysiewu do gruntu należy zachować odpowiedni odstęp - siejemy lub sadzimy w rzędach co 15 cm, a odstęp między rzędami powinien wynosić między 70 a 120 cm.
Razem z ogórkami można siać cebulę, seler, groch, fasolę i sałatę. Natomiast jeśli chodzi o płodozmian, między ogórkami a innymi dyniowatymi uprawianymi na tym samym areale powinien wystąpić co najmniej 3-letni odstęp. Z powodzeniem można jednak uprawiać je na gruncie, na którym wcześniej rosły ziemniaki, buraki, cebula, groch czy fasola.
Gleby pod uprawę ogórka powinny być dobrej jakości, bogate w próchnicę i substancje organiczne. Najlepsze rezultaty osiąga się na stanowiskach w pierwszym roku po oborniku. Odczyn gleby powinien być obojętny i wynosić między 6,5 a 7 pH, a ewentualne wapnowanie należy wykonać dużo wcześniej, ponieważ ogórek jest na nie bardzo wrażliwy.
Przeczytaj również - Jak uprawiać i pielęgnować ogórki szklarniowe?
Trzeba pamiętać także o dużym zapotrzebowaniu rośliny na fosfor i wapń oraz o wysokiej wrażliwości na chlor. Warto nawozić uprawę preparatami przeznaczonymi dla ogórków (np. Nawóz do Pomidorów i Ogórków z Mączką Bazaltową Target lub Nawóz Ekologiczny Fertilan)
Ogórki lubią wilgotne środowisko, dlatego należy podlewać je regularnie - zwłaszcza w okresie zawiązywania i wzrostu owoców. Jeśli rośliny w tym czasie będą cierpiały na niedobór wody, w efekcie możemy otrzymać niesmaczne owoce o gorzkim posmaku.
Zwyczajowo ogórki gruntowe uprawia się właśnie na gruncie, po którym swobodnie się płożą, jednak dobrze jest wiedzieć, że warzywa te można uprawiać także na inne sposoby:
- na sznurkach,
- na siatce,
- w donicach i skrzynkach,
- w beczce,
- w workach.
Dzięki temu uprawa ogórków gruntowych możliwa jest nie tylko dla osób posiadających ogródki, ale również dla tych, którzy mogą wykorzystać jedynie balkon lub taras.
Przed przystąpieniem do siewu warto wybrać odpowiednią odmianę, zwracając uwagę na odmiany odporne na najczęściej atakujące te warzywa choroby, do których zaliczają się kanciasta plamistość bakteryjna ogórków i mączniak rzekomy dyniowatych. Wybór odmian jest dość spory i z roku na rok rośnie.
Polecane odmiany ogórków gruntowych:
Przystępując do zbiorów, warto pamiętać o tym, że częstszy zbiór powoduje, że roślina lepiej owocuje. Zwykle zbiory można zacząć w połowie lipca, czyli jakieś 2 miesiące od siewu. Zwykle przeprowadza się go co 2-3 dni, a w pełni owocowania nawet codziennie. O częstości zbioru decydują warunki wzrostu, ale również przeznaczenie zebranych plonów - na korniszony najlepiej nadają się ogórki w przedziale 3-5 cm, podczas gdy do kiszenia lepsze są ogórki o wielkości 6 do 10 cm.
Najczęstsze choroby w uprawie ogórków gruntowych
Uprawa ogórka gruntowego nie należy do najtrudniejszych, jednak ogrodnicy muszą zdawać sobie sprawę z czyhających na ogórki zagrożeń. Oprócz błędów uprawowych do największych zagrożeń w uprawie ogórków należą choroby grzybowe, wśród których na czele grupy najczęściej występujących znajdują się:
- Mączniak rzekomy dyniowatych to obecnie największe zagrożenie w ogórkowym zagonie. Choroba wywoływana jest przez grzyba o nazwie Pseudoperonospora cubensis i potrafi zdziesiątkować uprawę. Choroba najczęściej objawia się na liściach, rzadko na innych nadziemnych częściach. Na górnej stronie blaszki pojawiają się nieregularne plamy, które początkowo są chlorotyczne, z czasem brunatnieją. Często plama rozszerza się tylko do nerwów liścia, przybierając kanciasty, wieloboczny kształt. Na dolnej części liścia w miejscu plamy pojawia się początkowo szary, później fioletowy nalot. Plamy mogą łączyć się ze sobą i w końcu obejmują całą powierzchnię liścia. W sprzyjających warunkach choroba rozwija się bardzo szybko i może doprowadzić do obumarcia rośliny w ciągu 4 do 10 dni od infekcji.
Kluczową rolę w prewencji tej choroby ma unikanie długotrwałej wilgoci na liściach. Aby jej zapobiec, należy podlewać rośliny rano, starając się nie moczyć liści. W ochronie ogórków przed mączniakiem rzekomym będzie też uprawa z zachowaniem odpowiednich odstępów między roślinami, co pozwoli na dobrą ich wentylację.
W walce z mączniakiem rzekomym dyniowatych skuteczne będą opryski takimi fungicydami jak Topas 100 EC, Proplant 722 SL, Scorpion 325 SC lub Revus 250 SC.
Przeczytaj również - Najczęstsze choroby ogórków w ekologicznym ogrodzie
- Mączniak prawdziwy ogórka to schorzenie wywoływane przez grzyba Erysiphe cichoracaerum. Objawy pojawiają się zwykle pod koniec okresu wegetacyjnego, gdy na liściach, ogonkach liściowych i końcach pędu można zaobserwować biały, mączysty nalot, który z czasem rozrasta się na całą powierzchnię liścia. Silnie porażone rośliny żółkną i obumierają.
Obecnie, ze względu na wysoką odporność odmian uprawnych ogórka, mączniak prawdziwy atakuje uprawy coraz rzadziej. Jednak w wypadku wystąpienia choroby, skuteczne będą te same środki, jakie stosujemy do zwalczania mączniaka rzekomego. - Bakteryjna kanciasta plamistość ogórków wywoływana jest przez bakterie Pseudomonas syringae pv. lachrymans. Choroba objawia się najczęściej pod postacią niewielkich (do 5 mm średnicy), kanciastych plamek, zwykle w kolorze żółtym z ciemnym środkiem. W warunkach dużej wilgotności na plamach po spodniej stronie liścia pojawiają się charakterystyczne, śluzowate wysięki. Tkanka w obrębie plamy szybko ulega nekrozie i wykrusza się, a na jej miejscu powstaje kanciasta dziura z białą obwódką.
Bakterie mogą zimować na porażonych resztkach roślin i nasionach, przenoszą się z rośliny na roślinę wraz z powietrzem i wodą.
W prewencji choroby istotne jest zachowanie 3-letniej przerwy w uprawie dyniowatych na tym samym stanowisku. Pomocny będzie też wysiew sprawdzonych, zdrowych nasion. Zapobiegawczo, a także w momencie wystąpienia pierwszych objawów, skutecznym środkiem będzie Miedzian 50 WP lub Miedzian Extra 350 SC.
Najpopularniejsze szkodniki w uprawie ogórków gruntowych
Ogórek jest rośliną dość odporną na szkodniki, jednak zdarza się, że dochodzi do inwazji. Nieczęsto inwazja jest na tyle silna, by doprowadzić do obumarcia całej rośliny, jednak zwykle dochodzi do znaczącego obniżenia plonów. Możemy wyróżnić następujące szkodniki ogórków:
- Mszyce – jako jedne z najczęściej występujących szkodników ogrodowych, nie stronią również od ogórków. Najczęściej spotykane w ogórkowych zagonach mszyce to: mszyca ogórkowa (Aphis gossypii), mszyca brzoskwiniowa (Myzus persicae), mszyca ziemniaczana smugowa (Macrosiphum euphorbiae).
Żywiąc się sokami, mszyce osłabiają roślinę, występując najczęściej na najmłodszych pędach, liściach czy kwiatach. Zaatakowane ogórki przestają kwitnąć, zawiązki owoców odpadają, a liście zaczynają żółknąć. Wydzielana przez mszyce słodka lepka maź, zwana spadzią może sprzyjać infekcjom grzybowym.
Aby zapobiegać inwazji mszyc, dobrze jest sadzić w pobliżu ogórków rośliny działające drażniąco na te szkodniki. Są to między innymi czosnek, cebula, nagietek, aksamitka czy hyzop. Warto również dokładnie usuwać rosnące w pobliżu chwasty, ponieważ mszyce często na nich zimują.
Z domowych sposobów walki z mszycami z pewnością na uwagę zasługują opryski zawierające wyciągi z cebuli, czosnku, mniszka lekarskiego czy krwawnika. Przydadzą się również szare mydło lub soda oczyszczona. Z gotowych preparatów sprawdzi się Emulpar 940 EC, lub Agrocover, a z mocnych środków ochrony roślin Karate Zeon 050 SC. - Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) jest gatunkiem roztocza, żerującym na ponad 180 gatunkach roślin. Na ogórkach najczęściej można zobaczyć go na spodach liści, pąkach i szczytowych fragmentach pędów, z których wysysa soki. U zaatakowanych roślin dochodzi do przebarwień blaszki liściowej, która żółknie, a następnie brązowieje i opada.
Przędziorek najlepiej rozwija się podczas suchych i gorących dni, dlatego najlepszą ochroną przed tym szkodnikiem będzie zapewnienie odpowiedniej wilgotności powietrza, na przykład przez zraszanie roślin. Równie skuteczną ochroną jest równorzędna uprawa aksamitki, rumianku, czosnku i innych roślin, działających drażniąco na insekty.
W przypadku preparatów do zwalczania przędziorków sprawdzą się te same środki, których używa się do eliminacji mszyc. Gdy jednak inwazja jest mocno zaawansowana, warto skorzystać z preparatu Floramite 240 SC, który skutecznie niszczy wszystkie stadia rozwojowe przędziorka i ma tylko trzydniowy okres karencji. - Zmieniki to dosyć często spotykane szkodniki ogórków. Najczęściej mamy do czynienia z dwoma odmianami: zmienik lucernowiec (Lygus rugulipennis), zmienik bylinowiec (Lygus lucorum).
Szkody na ogórkach wyrządzają zarówno owady dojrzałe, jak i larwy, które wysysając soki z wierzchołkowych części rośliny, doprowadzają do ich osłabienia, spowolnienia wzrostu i zasychania. Objawem żerowania zmieników będą powyginane blaszki liściowe. Najmłodsze liście mogą ulegać więdnięciu, na starszych widoczne będą plamki w brunatnym kolorze, które w późniejszym czasie zaschną i wykruszą się. Inwazji zmieników sprzyjają okresy wysokiej temperatury i braku deszczu, a objawy ich żerowania widoczne są zwykle na przełomie lipca i sierpnia.
Zapobiegając inwazji tych szkodników, należy pamiętać o regularnym odchwaszczaniu uprawy i sadzeniu ogórków w odpowiednich odstępach. Dodatkowo należy unikać uprawiania ogórków w bezpośredniej bliskości roślin motylkowych, które przyciągają te owady. Z kolei warto w sąsiedztwie posadzić cebulę, czosnek, tymianek lub cząber, które działają na zmieniki zniechęcająco.
Domowym sposobem radzenia sobie z atakiem zmieników jest oprysk z wywaru z czosnku. Jednak jeśli domowe metody zawiodą, warto sięgnąć po Mospilan 20 SP.