Jałowiec w ogrodzie – podstawy uprawy i pielęgnacji

Jałowce to rośliny, które są ozdobą ogrodu o każdej porze roku. Nie tylko dlatego, że przez cały rok pokryte są zielonymi igłami, ale również ze względu na swoje kuliste i aromatyczne owoce. Łatwość w uprawie i mnogość odmian sprawia, że każdy znajdzie odpowiedni jałowiec do swojego ogrodu. Te iglaki pięknie prezentują się jako solitery, ale świetnie nadają się również na ozdobne rabaty, jako towarzystwo innych iglastych krzewów, a nawet na żywopłot. Co trzeba o nich wiedzieć?

Jałowiec – charakterystyka gatunku

Jałowiec (Juniperus) jest to roślina iglasta z rodziny cyprysowatych. W zależności od uprawianej odmiany, drzewa jałowca mogą osiągać nawet 40 metrów wysokości, jednak standardowo uprawiane gatunki to krzewy, które nie dorastają wyżej niż do 2-3 metrów. Występują zarówno w formie drzewiastej, jak i krzewiastej i płożącej. Ta różnorodność sprawia, że są to jedne z częściej nasadzanych ogrodowych iglaków.

Najstarsze szczątki kopalne jałowca znaleziono w Europie, w rejonie basenu morza Śródziemnego. Obecnie jest to jeden z najbardziej rozpowszechnionych na świecie krzewów nagonasiennych. W Polsce naturalnie można spotkać jałowiec pospolity i jałowiec sabiński.

Wymagania uprawowe jałowca

W naturze jałowiec rośnie na ubogich, jałowych glebach (stąd polska nazwa). Zdecydowanie najlepiej czuje się na podłożu wapiennym i piaszczystym. Zdarza się, że rośnie na torfowiskach, jednak wyłącznie w miejscach podsychających i niezalewanych. Toleruje szeroki zakres pH i jest mało wrażliwy na zasolenie gleby. Jest to gatunek dosyć światłolubny. Okazy żeńskie mają przy tym znacznie wyższe wymagania co do nasłonecznienia, ponieważ tylko w świetle kwitną. Okazy męskie znoszą do 20% zacienienia, jednak znacznie lepiej czują się w pełnym słońcu. Mimo to, młode siewki wymagają ochrony przed bezpośrednim nasłonecznieniem. 

Ten gatunek jest także bardzo odporny na mróz, jednak źle znosi zaleganie mokrego śniegu, pod którego ciężarem może dojść do złamania gałęzi. Wymagania w uprawie jałowców są naprawdę minimalne. Nie trzeba ich nawozić, zbyt często podlewać i tylko niektóre, bardzo delikatne odmiany wymagają dodatkowych osłon na zimę. Nie wymagają też cięcia, chociaż znoszą je wyjątkowo dobrze i przy minimalnej  wprawie są dosyć łatwe w formowaniu.

Sadzenie jałowców - jak zrobić to prawidłowo?

Warto zaopatrzyć się w sadzonki w pojemnikach, gdyż takie przyjmują się znacznie lepiej. Można je również sadzić niemal przez cały sezon - za wyjątkiem okresu mrozów i suszy. Sadzonki balotowane lub sprzedawane z gołym korzeniem powinno się sadzić wyłącznie w okresie spoczynku - czyli albo wczesną wiosną przed ruszeniem wegetacji, albo późną jesienią po jej zakończeniu.

Najlepszym terminem sadzenia jest późne lato (koniec sierpnia do połowy września). W przypadku mokrej jesieni rośliny przyjmują się bez większych trudności. Natomiast jeśli jesień jest sucha, trzeba pamiętać o obfitym nawadnianiu.

Wybierając sadzonki jałowców warto zwrócić uwagę na ogólny wygląd, ale również przyjrzeć się korzeniom. Mniejsze odmiany świetnie rozwijają się w donicach, jednak w takim wypadku warto donice dodatkowo zabezpieczyć przed zimą, gdyż niewielka ilość podłoża może prowadzić do przemarzania korzeni. Wybierając miejsce dla jałowca w ogrodzie trzeba też wiedzieć o tym, że tworzy on dość płytki ale rozbudowany system korzeniowy, stąd nie zaleca się go później przesadzać.

Przeczytaj również... Na co chorują iglaki? Najpopularniejsze choroby grzybowe iglaków

Popularne odmiany jałowców w polskich ogrodach

W naturze występuje kilkanaście podgatunków jałowca, a dodatkowo istnieje ponad 50 i odmian uprawnych. To sprawia, że są to rośliny bardzo różnorodne. Do najczęściej spotykanych w ogrodzie należą:

• Skyrocket – odmiana jałowca skalnego o wąskim, strzelistym pokroju. Dorasta do około 5 m wysokości, w lecie igły są niebiesko-zielone, a na jesień przybierają ciekawy, rudy kolor,
• Blue Carpet – niska, mocno przylegająca do ziemi odmiana płożąca. Igły ma sztywne i srebrzysto-niebieskie, pokryte woskowym nalotem. Osiąga maksymalnie 50 cm wysokości,
• Hibernica – zwarta odmiana kolumnowa, dorastająca nawet do 9 metrów. Ma krótkie   (do 8 mm) igły, o niebiesko-zielonym ubarwieniu,
• Greenmantle – to ciekawa odmiana szczepiona na pniu, która może dorosnąć do 2 m wysokości (chociaż zazwyczaj osiąga ok. 80 cm). Charakterystyczne dla tej odmiany jest rozłożenie igieł, które znajdują się po bokach pędów,
• Blue Star – niewysoki (do 40 cm) i wolno rosnący krzew o niebieskich igłach i pokroju przypominającym trójwymiarową gwiazdę 

Przeczytaj także... Przycinanie iglaków - w jaki sposób to robić i czy w ogóle?

Owoce jałowca - jak są wykorzystywane?

Ciemnofioletowe jagody jałowca mają szerokie zastosowanie w kuchni i w medycynie ludowej. Jest to popularna przyprawa do dań z dziczyzny, kapusty i grochu. W ziołolecznictwie napary z owoców jałowca znajdują zastosowanie w leczeniu infekcji dróg moczowych, dróg oddechowych i bóli reumatycznych.

Trzeba jednak zauważyć, że w dużej ilości surowe owoce jałowca są trujące, a dla osób cierpiących na schorzenia wątroby i nerek szczególnie. Produkowane na bazie jałowca olejki (zarówno z igieł, jak i z owoców). zaleca się stosować wyłącznie zewnętrznie