Mączniak prawdziwy i mączniak rzekomy to choroby grzybowe roślin, często spotykane i porażające bardzo szerokie spektrum roślin, od tych rosnących w szklarniach, na polach, w ogródkach aż do tych doniczkowych, uprawianych w domu. Grzyby te nie oszczędzają nawet pospolitych chwastów.
Dla niewprawnego oka oba mączniaki są w zasadzie nie do odróżnienia, gdyż w obydwu przypadkach rośliny zaczyna pokrywać jakby mączny nalot. W największym uproszczeniu można przyjąć, że mączniak prawdziwy pokrywa nalotem obydwie strony blaszki liściowej a mączniak rzekomy tylko tę dolną. Objawów identyfikujących obydwie choroby jest jednak więcej. Obie natomiast łączy jedno, są bardzo groźne dla roślin i pozostawione bez reakcji mogą doprowadzić do ich całkowitego zamierania.
Jakie rośliny najczęściej atakują mączniaki?
Choroby grzybowe generalnie są najczęściej występującymi chorobami roślin. A wśród nich na czoło wysuwają się właśnie mączniaki, szczególnie prawdziwy i rzekomy. Pojawiają się z reguły wtedy, gdy w otoczeniu robi się wilgotno a temperatury są dość umiarkowane. I właśnie w takich sprzyjających warunkach rozprzestrzeniają się bardzo szybko atakując liście, kwiaty, łodygi, pąki i owoce
Najchętniej atakują róże, floksy wiechowate, berberysy, agresty i winorośle. Ale porażają również inne rośliny ozdobne: azalie, rudbekie, begonie, trawy ozdobne i petunie. W ogródku warzywnym można je znaleźć na dyni, pomidorach czy pietruszce. Nie omijają krzewów i drzewek owocowych porażając bardzo często truskawki, jabłonie albo grusze. Nie tylko rośliny uprawne padają ich ofiarą. Objawy mączniaków można znaleźć nawet na roślinach dziko rosnących, np. na nawłociach a także na pospolitych chwastach – przykładem może być babka lancetowata.
O ile mączniaka prawdziwego szybko i łatwo można dostrzec, o tyle mączniak rzekomy jest grzybem dużo bardziej podstępnym, więc i groźniejszym.
Mączniak prawdziwy
Jeśli mączniak prawdziwy zaatakuje rośliny, trzeba reagować szybko i wówczas nie ma większych problemów z jego zwalczeniem. Zauważenie go nie nastręcza problemów. Ale jeśli atak pozostanie bez reakcji, choroba doprowadzi do dużych strat w uprawach.
Objawy mączniaka prawdziwego
Objawy pojawiają się już wiosną. Na młodych liściach (na ich wierzchniej stronie) i pędach zaczyna pojawiać się biały, mączysty nalot, który jest bardzo charakterystyczny dla tej choroby. Zaczyna się od małych mącznych plamek, by z czasem pokryć całą powierzchnię liścia, łodyg, kwiatów i owoców. Przy dokładnym przyjrzeniu się można zobaczyć na powierzchni czarne punkciki – to zarodniki grzyba.
fot. Mączniak prawdziwy na pomidorze
Bez zastosowania odpowiedniego środka ochrony roślin patogeny w szybkim tempie przeniosą się na sąsiadujące rośliny i zainfekują całą uprawę. Zarodniki grzyba nie potrzebują do inkubacji wody, by się przenieść na inne rośliny wystarczy lekki ruch powietrza, a mocniejszy wiatr rozniesie chorobę jeszcze dalej. Dlatego zarodniki rozprzestrzeniają się dużo szybciej niż te mączniaka rzekomego, który potrzebuje wilgoci. Optymalne warunki rozwoju mączniaka prawdziwego to temperatura 18–24°C i duże różnice temperatur między dniem a nocą, dlatego najczęściej pojawiają się z końcem lata i jesienią. Częściej atakują rośliny rosnące w miejscach zacienionych niż te w pełnym słońcu.
Skutki porażenia roślin przez mączniaka prawdziwego
Skutki porażenie mączniakiem prawdziwym mogą być bardzo dotkliwe. Zaatakowane krzewy lub drzewka owocowe (jabłka, winogrona, truskawki) albo warzywa (ogórek, pomidor, marchew) wydadzą niższe plony, które i tak nie będą nadawały się do spożycia, przechowywania czy przetwarzania. Rośliny ozdobne stracą na atrakcyjności, liście i kwiaty powoli zmarnieją by w końcu uschnąć.
fot. Mączniak prawdziwy dyniowatych
Zwalczanie mączniaka prawdziwego
Zanim jeszcze mączniak pojawi się na roślinie można jemu zapobiegać i nie dopuścić do porażenia przez tę chorobę. Z pomocą przychodzą środki, które w swoim składzie mają proste ale skuteczne substancje aktywne jak siarka czy miedź. Skąd wiedzieć czy mączniak zaatakuje uprawę? Jeśli pojawił się w poprzednim roku można mieć niemal pewność, że powróci.
Warto czasem spojrzeć także na ogród sąsiada i mieć w pamięci jak łatwo i szybko rozprzestrzenia się patogen. Jak powszechnie wiadomo - lepiej zapobiegać niż leczyć dlatego tutaj polecamy wczesną wiosną sięgnąć po np.:
- Siarkol 800 SC lub Evasiol - oba preparaty można stosować w uprawach ekologicznych zarówno roślin ozdobnych jak i w sadach i warzywnikach. Mają bardzo krótki okres karencji (Evasiol nie ma), a ich skuteczność została sprawdzona przez tysiące ogrodników.
- Gnojówka z pokrzywy - można ją oczywiście przygotować samodzielnie ale często jest to niewielki okres czasu gdy pokrzywa nadaje się do wykorzystania. Można również zakupić gotowy preparat Pokrzywa Wyciąg, w pełni naturalny i bez chemicznych dodatków. Zwalczy mączniaka prawdziwego na roślinach ozdobnych, winoroślach, drzewach owocowych i warzywach.
- Ekstrakt z grejpfruta Biosept Active - idealny do ochrony ziół i warzyw, ale także roślin doniczkowych. Stosowany zarówno do oprysków jak i podlewania. Zaletą jest to, że można go stosować na każdym etapie rozwoju roślin, nawet warzyw.
Zwalczanie grzyba polega na dobraniu odpowiedniego preparatu, ale nie do grzyba, ale do rośliny, na której wystąpił. Powodem jest złożona systematyka mączniakowców, jeden grzyb atakuje jakąś grupę roślin a drugi inną. Ale wciąż jest to mączniak. I dlatego łatwiej jest ogrodnikowi amatorowi walczyć z nim dopasowując preparat do ochrony danej rośliny. Preparatami pomocnymi w tej walce będą m. in.: Amistar 250 SC można stosować w uprawie np. cebuli, marchwi, sałaty, Switch do ochrony np. roślin ozdobnych, truskawek, papryki, bakłażanów, porzeczki, agrestu, borówki amerykańskiej, Topas 100 EC pomoże w walce z mączniakiem prawdziwym, gdy ten zaatakuje winorośle, jabłonie czy grusze, truskawki i ogórki, Scorpion 325 SC będzie odpowiedni podczas zwalczania mączniaka w uprawie pomidora, ogórka lub marchwi.
Mączniak rzekomy
Mączniak rzekomy jest grzybem podstępnym i dlatego pierwsze oznaki wcale nie przypominają ataku grzyba, ale sugerują np. jakieś błędy uprawowe, poparzenia słoneczne czy niedobory pokarmowe.
Objawy mączniaka rzekomego
Objawy zaczynają się późną wiosną albo pod koniec lata od niewielkich czerwonych lub żółtych plamek umiejscowionych na wierzchniej stronie liści. Z czasem powiększają się i zaczynają łączyć, wtedy te przebarwienia przybierają nieregularne kształty. Liście szybko zaczynają żółknąć, zamierać i opadać. Gdy w powietrzu jest wystarczająca ilość wilgoci na spodniej stronie liści w miejscach, gdzie na górze są plamy uwidacznia się biały, fioletowawy lub szary mączysty nalot.
fot. Mączniak rzekomy na kapuście
fot. Mączniak rzekomy na nasturcji
Skutki porażenia roślin przez mączniaka rzekomego
Skutki ataku mączniaka rzekomego widoczne są dość szybko w postaci żółknących i opadających w środku sezonu wegetacyjnego liści. Ich górna powierzchnia ulega uszkodzeniu. W przypadku np. sałaty porażeniu ulega najpierw podstawa rośliny, co sprawia, że sałata się przewraca. Jeśli zaatakuje owoce, co również czasami się zdarza, to powoduje ich wczesne czerwienienie, po którym owoce kurczą się i obumierają.
fot. Mączniak rzekomy dyniowatych (wierzch i spód liścia)
Zwalczanie mączniaka rzekomego
Zwalczanie mączniaka rzekomego proste nie jest, dlatego lepiej jest nie dopuszczać by zawitał w ogrodzie. Podstawowa zasada jest taka, że organiczne resztki roślin po uprawach powinny być starannie usuwane i utylizowane. Jeśli uprawy były wcześniej porażone grzybami, w żadnym razie te resztki nie mogą znaleźć się na kompostowniku. Uprawy należy również systematycznie odchwaszczać i starać się nie podlewać systemem zraszającym. Lepszy jest system kropelkowy, liście roślin nie powinny być moczone. Dobrym sposobem na uniknięcie chorób grzybowych jest również podlewanie gnojówką ze skrzypu lub wywarem z liści cebuli. Środkiem do prewencyjnego oprysku przed mączniakiem rzekomym jest niezastąpiony Miedzian Extra 350 SC.
Jeśli uprawa zostanie zaatakowana przez mączniaka rzekomego, konieczne są opryski środkami ochrony roślin. I tu również należy dobrać odpowiedni preparat do konkretnej rośliny a nie do patogenu. Mogą to być np. Ridomil Gold MZ Pepite 67,8 WG pomoże w walce z mączniakiem rzekomym na winorośli, Amistar 250 SC ochroni w przypadku wystąpienia grzyba na grochu zielonym przeznaczonym na nasiona, sałaty uprawianej na polu i pod osłonami.
