Żywopłot jest wielofunkcyjnym elementem ogrodu – chroni naszą prywatność, zmniejsza natężenie hałasów występujących poza ogrodem, może być tłem dla pojedynczych okazów roślin lub małej architektury ogrodowej, lub oddzielać od siebie różne części ogrodu czy działki. Jednak nie należy zapominać również o tym, że jedną z głównych funkcji żywopłotu jest funkcja estetyczna. Nawet najpiękniejszy ogród będzie wyglądał na zaniedbany, jeśli otaczający go żywopłot będzie przerzedzony i w złej kondycji. Jak wybrać odpowiedni żywopłot i jak o niego dbać, żeby był piękny i gęsty?
Żywopłot - funkcje i oczekiwania
Żywopłot może być iglasty lub liściasty, formowany albo rosnący swobodnie jednak każdy z wymienionych rodzajów ma jedno główne zadanie - stanowić formę roślinnego ogrodzenia, który dzięki swojej wielkości i gęstości chroni ogród przed podmuchami wiatru, kurzem i hałasem ulicy oraz przed spojrzeniami przechodniów. Niższe żywopłoty mogą oddzielać poszczególne części ogrodu, wyznaczać ścieżki lub rabaty, jednak wspólnym mianownikiem dla spełnienia wszystkich tych funkcji jest gęstość żywopłotu.
W zależności od oczekiwań, jakie mamy wobec żywopłotu, powinniśmy przed jego założeniem przede wszystkim zdecydować, jakie rośliny mają go tworzyć.
Rośliny na żywopłoty
Najczęściej wybierane na żywopłoty są rośliny liściaste, wśród których niekwestionowanym liderem jest ligustr. Jest to krzew silnie i szybko rosnący, dzięki czemu stosunkowo szybko od zasadzenia będzie można cieszyć się gęstą i zieloną ścianą żywopłotu. Podobne właściwości ma ałycza oraz igra błyszcząca.
Żywopłot może stanowić zaporę dla niechcianych gości - psów, kotów, zajęcy, jeśli zdecydujemy się stworzyć go z roślin kolczastych - róży pomarszczonej, berberysu, śliwy tarniny czy glediczji.
Z kolei na żywopłoty charakteryzujące się wysokimi walorami wizualnymi warto wybrać barwne odmiany berberysów czy pęcherznicę lub stworzyć kompozycję z sadzanych naprzemiennie krzewów (np. rokitnik z purpurową odmianą berberysu). A jeśli dodatkowo chcielibyśmy, by żywopłot zakwitł na wiosnę, warto rozważyć nasadzenia z forsycji, ałyczy czy jaśminowca.
Jeśli zależy nam na elegancji i długowieczności, jako żywopłot sprawdzą się graby i buki, które odpowiednio prowadzone świetnie sprawdzą się w tej roli, jednak nie są one polecane dla początkujących ogrodników, gdyż drzewa te potrzebują odpowiedniego i regularnego formowania, by utrzymać ich żywopłotowy kształt.
Rośliny iglaste sadzone w żywopłotach mają jedną, acz znaczącą przewagę – w większości przypadków są zielone i gęste również w okresie zimowym. Najczęściej wybieranymi do obsadzania żywopłotów są cisy, jałowce i świerki oraz do niedawna tak popularnie tuje, od których jednak powoli odchodzi się na rzecz łatwiejszych w uprawie roślin.
Całoroczną zieleń można uzyskać również sadząc żywopłot zimozielony, w którym świetnie odnajdą się irga błyszcząca, ognik szkarłatny, ostrokrzew i bukszpan, który powoli jest zastępowany przez wcześniej wymienione gatunki ze względu na panującą obecnie plagę ćmy bukszpanowej. Przy nasadzaniu roślin zimozielonych warto pamiętać o tym, że mogą one nie sprawdzić się w miejscach, które są narażone na porywiste wiatry, ponieważ mogą one doprowadzić do ich przemarznięcia.
Warunki świetlne
Decydując się na konkretne rośliny, należy przed ich zakupem sprawdzić, czy w miejscu ich posadzenia są spełnione wszystkie warunki świetlne, których wypełnienia wymaga dana roślina. Dla przykładu jeśli żywopłot ma rosnąć w półcieniu lub wręcz w miejscu całkowicie zacienionym, wybór odpowiednich roślin będzie znacząco ograniczony. Niedobory światła mogą nie tylko spowolnić wzrost żywopłotu, ale przede wszystkim znacząco pogorszyć kondycję roślin, sprawiając, że zwłaszcza odmiany barwne będą gorzej wybarwione, a rośliny kwitnące będą kwitły bardzo skąpo. W miejscach zacienionych dobrze sprawdzą się graby lub cisy. Pozostałe rośliny mogą widocznie cierpieć z powodu niewystarczającej ilości światła.
Istotną sprawą jest również odpowiednie doświetlenie dolnych partii żywopłotu, co często jest trudne do spełnienia. Brak odpowiedniego światła w dolnej części rośliny może sprawić, że będzie ona tam rosła słabo lub będzie zamierać – co często dzieje się w przypadku żywopłotów świerkowych.
Czytaj także... Ćma bukszpanowa - jak zwalczać?
Formowany czy naturalny?
Żywopłoty formowane są najczęściej wybierane ze względu na ich okazały i elegancki wygląd. Odpowiednie strzyżenie może nadać żywopłotowi różne kształty, przełamując monotonię zielonej, roślinnej ściany. Należy jednak pamiętać o tym, że odpowiednie utrzymanie formowanego żywopłotu wymaga od ogrodnika regularnego cięcia, co będzie tym bardziej czasu i pracochłonne im większa jest powierzchnia żywopłotu. Co więcej, wiąże się ono, przynajmniej początkowo, z kosztami związanymi z zakupem większej ilości sadzonek niż w przypadku nieformowanego żywopłotu oraz kosztem odpowiednich narzędzi do jego przycinania.
Do żywopłotów formowanych należy wybierać gatunki roślin, które dobrze znoszą cięcie, a po nim silnie się rozgałęziają i zagęszczają. Najczęściej wybieranymi roślinami dla żywopłotów formowanych są ligustr, bukszpany, berberys Thunberga i irga błyszcząca.
Jeśli nie mamy czasu na częste cięcie i zabiegi pielęgnacyjne planowanego żywopłotu, warto zdecydować się na jego naturalną wersję. Należy jednak pamiętać o tym, że nieprzycinane żywopłoty rozrastające się we wszystkie strony zajmują więcej miejsca. Znacznie lepiej wkomponują się one jednak w ogrody w stylu wiejskim lub naturalistycznym, a ich dodatkowym atutem dekoracyjnym jest ich kwitnienie i owocowanie. Są też tańsze w zakładaniu, ponieważ rośliny w żywopłotach naturalnych sadzi się w większych odstępach. Na żywopłot w takiej formie świetnie nadadzą się różaneczniki, róże pomarszczone, forsycje, śnieguliczki, lilaki i tawuła.
Przygotowanie podłoża pod żywopłot
Zasady przygotowania podłoża będą różne w zależności od wybranych na żywopłot roślin. Różnice mogą dotyczyć pH podłoża (inne dla roślin kwasolubnych i iglaków, inne dla reszty gatunków), żyzności i zwięzłości gleby oraz jej żyzności. Część roślin lepiej radzi sobie na gliniastych podłożach, inne lepiej radzą sobie nawet na piaszczystej glebie, ale gremialna większość gatunków potrzebuje gleby żyznej i przepuszczalnej, dlatego być może konieczne będą zabiegi poprawiające strukturę gleby (np. poprzez wymieszanie podłoża z kompostem, torfem lub obornikiem).
Warto pomyśleć o dodaniu hydrożelu do podłoża, który dzięki zatrzymywaniu wody sprawia, że żywopłot będzie lepiej sobie radził w okresach suszy oraz nie dotkną go skutki wczesnowiosennej suszy fizjologicznej. W sprzedaży znajdują się obecnie produkty, łączące nawóz z hydrożelem, które jednocześnie zasilają roślinę w składniki mineralne i poprawiają sorpcyjność gleby (na przykład TerraCottem firmy Target). Bez względu jednak na konkretne zapotrzebowania glebowe roślin, przed posadzeniem żywopłotu podłoże należy dokładnie przekopać, usuwając wszystkie chwasty, kamienie, rozłogi roślin i inne zanieczyszczenia.
Sposób i termin sadzenia żywopłotu
Standardowo najlepszym okresem do zakładania żywopłotu jest jesień, jednak stosuje się również nasadzenia wiosenne, które polecane są zwłaszcza w przypadku żywopłotów iglastych. Wybierając termin jesienny, należy zdecydować się na taki czas, który da roślinom minimalnie miesiąc (a najlepiej dwa), by zdążyły się przyjąć i ukorzenić przed nastaniem mrozów. Jeśli żywopłot zakładany jest na wiosnę, należy pamiętać o regularnym podlewaniu, tak aby nie przesuszyć wrażliwych korzeni dopiero ukorzeniających się roślin.
Kupując w szkółce rośliny na żywopłot zwykle mamy do czynienia z pęczkami 2-3 letnich siewek, zebranych po 5 lub 10 sztuk. Przy wyborze warto zwrócić uwagę na to, aby system korzeniowy był odpowiednio rozwinięty. Jeśli jednak chcielibyśmy szybciej osiągnąć efekt gęstego i zielonego muru żywopłotu, warto sięgnąć po starsze, większe okazy. W tym wypadku jednak lepszym rozwiązaniem będzie kupno roślin w pojemnikach i przesadzenie ich do gruntu wraz z całą bryłą korzeniową.
Sposobów nasadzeń jest kilka. Wysokie gatunki liściaste sadzi się zazwyczaj w jednym rzędzie. Niższe rośliny można sadzić w jednym lub w dwóch rzędach, za zakładkę. Odległości pomiędzy roślinami są zależne od siły wzrostu danego gatunku. Uśrednione odległości wynoszą zwykle 30-50 cm między rzędami i 15-25 cm w rzędzie, jeśli chcemy w miarę szybko uzyskać gęsty żywopłot, lub w wersji ekonomicznej co 30-35 cm. W sadzeniu „na gęsto” wychodzi zwykle około 6 do 7 sztuk roślin na metr bieżący, a w rzadszej rozsadzie 3-4 sztuki.
Podstawowe zabiegi pielęgnacyjne
Przez najbliższe dni po posadzeniu najważniejszym zabiegiem jest podlewanie. Podlewamy wtedy, gdy wierzchnia warstwa podłoża przeschnie na głębokość około 5 cm. Lepiej zdecydować się na bardziej obfite, ale rzadsze podlewanie, ponieważ utrzymywanie podłoża w zwiększonej wilgotności spowalnia rozwój korzeni.
Młody żywopłot warto także wyściółkować, co nie tylko pomoże utrzymać odpowiednią wilgotność gleby, ale także zapobiega wyrastaniu chwastów.
Cięcie jest bezpośrednio zależne od wybranej rośliny. Większość żywopłotów, które zrzucają na zimę liście (ligustr pospolity, irga, ałycza), wymaga cięcia jesienią, tuż po posadzeniu. Cięcie jest dość radykalne, skracające pędy do wysokości 10 cm, co gwarantuje uzyskanie gęstego żywopłotu już od samego dołu. Następnego cięcia dokonuje się dopiero po upływie 18-20 miesięcy. W przypadku roślin zimozielonych i iglaków pierwszego cięcia dokonujemy dopiero po 2 do 3 lat po posadzeniu.
