Krzewy owocowe, takie jak porzeczka mają wiele zalet. Mogą być uprawiane nawet w niewielkim ogrodzie, zazwyczaj są to rośliny mało wymagające, a ponadto umożliwiają dostęp do zdrowych owoców, które zamknięte w przetworach cieszą zwłaszcza zimą. Porzeczka jest takim właśnie krzewem. Doceniana przede wszystkim za łatwą pielęgnację, stała się częstym gościem zarówno małych przydomowych ogrodów i działek, jak i większych plantacji.
Głównym kryterium podziału porzeczek jest ich kolor: wyróżniamy porzeczkę czerwoną, białą oraz czarną. Owoce porzeczki zbierane są od końca czerwca do pierwszych dni sierpnia. Co ważne, w przypadku porzeczki białej i czerwonej najlepsze plonowanie występuje na krzewach trzy- i czteroletnich, z kolei porzeczka czarna daje obfite zbiory już na jednorocznych lub dwuletnich pędach.
Uprawa i pielęgnacja porzeczki
Niezależnie od koloru owoców krzewy porzeczki preferują stanowiska słoneczne, osłonięte od silnych wiatrów. Zaletą porzeczki jest jej wysoka tolerancja na rodzaj podłoża. Najważniejsze, by było ono lekkie i bogate w materię organiczną, o pH od 6,0 do 7,0. Krzewy nie lubią zastoisk mrozowych, dlatego planując uprawę, warto zadbać o właściwą wilgotność oraz przewiewność stanowiska.
Sadzenie porzeczki w ogrodzie - ważne zasady
Porzeczkę można sadzić w dwojaki sposób, w zależności od rodzaju sadzonki. Egzemplarze z odkrytymi korzeniami sadzimy wiosną, w okolicach marca lub jesienią, na przełomie października i listopada. Z kolei porzeczkę z doniczki możemy wysadzać przez cały okres wegetacyjny.
Odległość pomiędzy kolejnymi krzewami powinna wynosić: ok. 1 metra w przypadku porzeczki białej i czerwonej oraz ok. 1,2 metra w przypadku odmiany czarnej. Dołek, w którym planujemy umieścić sadzonkę, można podsypać kompostem lub obornikiem oraz popiołem drzewnym bogatym w niezbędny roślinie potas. Po zasadzeniu należy obficie podlać roślinę oraz usypać ściółkę, która ograniczy rozprzestrzenianie się chwastów.
Przeczytaj także - Jakie rośliny i kwiaty sadzimy jesienią?
Nawożenie
Porzeczki są roślinami o dużym zapotrzebowaniu na składniki odżywcze, dlatego niezbędne jest dostarczenie jej odpowiednich ilości substancji pokarmowych. Niedobory magnezu i żelaza objawiają się między innymi odbarwieniem liści oraz zmianą ich kształtu. Najlepszym nawozem dla porzeczek jest nawóz organiczny, jednak można wspomóc uprawę specjalistycznymi nawozami mineralnymi, wieloskładnikowymi. Szczególnie dobrym wyborem jest naturalny nawóz do drzew i krzewów owocowych, który można zastosować w formie granulatu lub w płynie.
Przeczytaj również - Nawożenie drzew i krzewów owocowych - najważniejsze zasady
Nawozy azotowe, takie jak saletra amonowa albo mocznik stosuje się na etapie kwitnienia oraz tuż po nim. Porzeczka czerwona lubi nawożenie potasem, który dostarczamy roślinie wiosną.
Przycinanie porzeczek
Przycinanie porzeczek to w ich uprawie kluczowy zabieg pielęgnacyjny, mający na celu zoptymalizowanie owocowania, ale i ochronę krzewów przed chorobami i szkodnikami. Stare pędy nie tylko bardzo słabo owocują (zwłaszcza w przypadku porzeczki czarnej), ale zabierają tym młodym składniki pokarmowe czyniąc je również słabo owocującymi. Natomiast zbyt mocno zagęszczone krzewy to wręcz zaproszenie dla chorób grzybowych i szkodników. Mają wewnątrz spokój, odpowiedni mikroklimat i doskonałe warunki do rozwoju. Przycinanie krzewów porzeczek nie jest skomplikowane i nie zajmuje wiele czasu, a przynosi same korzyści.
Pierwsze cięcie porzeczek powinno odbyć się zaraz po posadzeniu krzewów. Zasada jest taka sama dla wszystkich odmian – cięcie powyżej 1-2 oczka nad ziemią, znajdującego się na zewnątrz pędu. Jeśli sadzenie ma miejsce jesienią, konieczne jest usypanie kopczyka, który okryje krzew co najmniej kilkucentymetrową warstwą kompostu czy posiekanych liści (np. kosiarką) wymieszanych z ziemią. Można to cięcie odłożyć do wiosny, ale warunek jest taki, że krzewy nie mogą wcześniej ruszyć z wegetacją.
Gdy porzeczki mają już kilka lat konieczne stają się cięcia sanitarne. Usuwa się wówczas pędy uszkodzone mechanicznie czy też przez choroby albo szkodniki, a także te skierowane do wewnątrz krzewu lub nadmiernie go zagęszczające i te leżące na ziemi. Wszystkie wymienione pędy wycina się tuż nad ziemią.
Porzeczki czarne przycina się na nieco innych zasadach niż te czerwone i białe, ale nawet gdy się nieco te zasady pomylą, to i tak gorzej jest nie przycinać krzewów wcale, niż popełnić drobne błędy. Krzewy porzeczek czarnych przycina się w 4 roku od zasadzenia, przeprowadza już co roku i zaczyna od cięcie sanitarnego, czyli usunięcia i tak już uszkodzonych pędów i wszystkich tych najstarszych (4-letnich). By owocowanie było najsilniejsze, zostawia się 5-6 pędów jednorocznych, kilka dwuletnich i tyleż samo trzyletnich. Porzeczka bowiem najlepiej owocuje na pędach młodych. Najlepszym momentem na przycięcie porzeczki czarnej jest okres po zbiorach, jesienią albo pod koniec zimy. Jeśli przytniemy po tym, gdy krzew się po zimie obudzi, może nie wydać owoców. Wycina się najpierw pędy zewnętrzne, przesuwając się do środka.
Porzeczki czerwone i białe przycina się dopiero w 5 roku po posadzeniu. Ale już po 3 latach, koniecznie zimą, powinno się je nieco przyciąć (pozostawiając 5 paczków na pędzie), co sprawi, że wydadzą więcej owoców. Porzeczki czerwone i białe owocują równie dobrze na pędach młodych jak i starszych, więc nie wycina się tych starych radykalnie (pomijając cięcia sanitarne), ale skraca się je do 5 pączków, z nich wyrastają pędy boczne, które jako jednoroczne (czyli w kolejnym sezonie) przycina się do 3-5 pączków. Krzew porzeczek powinien mieć optymalnie po kilka pędów głównych z każdego roku, a całkowicie usuwa się te najstarsze w celu ich prześwietlenia.
Jeśli masz wątpliwości co do cięcia porzeczek, polecamy książkę Szkoła Cięcia 2. Autorki dokładnie tłumaczą i obrazują na rysunkach gdzie należy ciąć i na co zwrócić uwagę. Pamiętaj również, że miejsca po cięciach warto jest zawsze zabezpieczyć Maścią ogrodniczą.
Choroby i szkodniki porzeczki
Zasadniczo porzeczka jest krzewem dość odpornym na choroby i szkodniki. Najczęstszą przyczyną ich pojawienia się jest niewłaściwa pielęgnacja oraz źle dobrane stanowisko. Poniżej przedstawiamy najpopularniejsze choroby i szkodniki występujące w uprawie porzeczki.
- Amerykański mączniak agrestu na porzeczce to choroba grzybowa, którą wywołuje grzyb o nazwie Sphaerotheca mors-uvae. Objawy w postaci białych, mączystych plam można zaobserwować już w maju na liściach wierzchołkowych oraz pędach. Początkowo są nieliczne, ale z czasem mączystych powierzchni przybywa, zmienia barwę na ciemniejszą, a nalot staje się bardziej zbity i pokryty czarnymi kropkami zarodników konidialnych. Choroba powoduje zahamowanie wzrostu krzewów porzeczki i znaczące obniżenie plonów w następnym sezonie. Wierzchołki pędów zamierają, a liście ulegają deformacją, nie rozwijają się wcale albo zasychają i opadają.
Rozwojowi choroby sprzyja ciepła i sucha pogoda, ale również nadmierne zagęszczenie uprawy. Stanowisko dla porzeczek powinno być dobrze nasłonecznione i przewiewne. Konieczne jest również systematyczne odchwaszczanie. Amerykański mączniak agrestu na porzeczce zimuje w porażonych pąkach. Porażone pędy najlepiej jest usuwać zimą lub wczesną wiosną, gdy zauważy się na nich srebrzysty nalot. Konieczne jest również dokładne oczyszczanie podłoża wokół krzewów z opadłych liści i ich utylizacja.
Skutecznym preparatem do zwalczania amerykańskiego mączniaka agrestu na porzeczkach jest Topas 100 EC.
- Szara pleśń jest chorobą wywoływaną przez patogen o nazwie Botrytis cinerea, który poraża wszystkie nadziemne części owocowych krzewów. Pojawia się na pędach, kwiatach, owocach i liściach. Pierwsze objawy to chlorotyczne jasne plamy, które dość szybko przekształcają się w ciemnobrązowe zmiany nekrotyczne. Jeśli nasilenie choroby jest wysokie, wówczas dochodzi nawet do zamierania wierzchołków pędów.
Rozwojowi choroby sprzyja duża wilgotność powietrza, zwłaszcza gdy ma to miejsce w trakcie kwitnienia. Grzyb bardzo szybko się wówczas rozprzestrzenia. Porażenia następują również wówczas, gdy na krzewach porzeczki są owoce, które po ataku zaczynają gnić. I wówczas pojawia się charakterystyczny dla szarej pleśni objaw – na owocach uwidocznia się początkowo biały, a z czasem ciemniejący i pylący nalot. Ten szary puch to zarodniki konidialne, które błyskawicznie porażają kolejne owoce i części krzewu. Po sezonie ważne by zgrabiać i utylizować wszystkie opadłe liście, w których zarodniki grzyba zimują.
Często jest jednak tak, że choroba na owocach pozostaje utajona, a objawia się dopiero w trakcie nieodpowiedniego ich przechowywania. Gdy temperatura jest zbyt wysoka owoce zaczynają gnić i wówczas również pojawia się na ich powierzchni szarozielonkawy nalot, który jest niczym innym jak skupiskiem zarodników. Choroba postępuje błyskawicznie, a owoce gniją masowo.
Zawsze lepiej jest zapobiegać niż leczyć, dlatego ważne by sadzić krzewy w odpowiednich odległościach by miały dostęp do słońca i zapewniony przewiew, a także dbać o to by uprawa nie była zachwaszczona. Jeśli choroba się pojawi, natychmiast należy zastosować oprysk, wówczas będzie skuteczny. Najlepiej zastosować preparat Switch 62,5 WG.
- Biała plamistość liści porzeczki jest chorobą grzybową, którą wywołuje patogen o nazwie Mycosphaerella ribis. Pierwszymi objawami plamistości są pojawiające się na liściach malutkie, brunatne plamki. Z czasem zwiększają swoją objętość z jednoczesną zmianą barwy na białoszarą, z ciemną otoczką. Środek plam zaczyna pokrywać się czarnymi, lekko wypukłymi plamkami - owocnikami grzyba, wewnątrz których powstają zarodniki. One to po wydostaniu się porażają kolejne liście. Jeśli atak choroby jest silny, wówczas plamy powiększają się, zlewają ze sobą, a zainfekowane liście żółkną i opadają. Rozprzestrzenianiu się choroby sprzyja wilgotna i ciepła aura a także silny wiatr. Szybka utrata liści sprawia, że krzewy porzeczek słabną i znacząco spada ich mrozoodporność. Przy tym jakość i wielkość plonu również maleje.
W celu wyeliminowania choroby należy dokładnie usuwać opadłe liście i je utylizować. Poprawić sytuację mogą również opryski, które stosuje się w trakcie kwitnienia (od początku do końca), w fazie tworzenia się zawiązków oraz po zebraniu owoców.
Opryski można przeprowadzać stosując preparat Miedzian Extra 350 SC, zarówno profilaktycznie jak i w momencie wystąpienia objawów białej plamistości liści porzeczki.
- Wielkopąkowiec porzeczkowy jest to gatunek roztocza, który atakuje głównie czarną porzeczkę, ale zdarza się, że również czerwoną i białą. Wielkopąkowiec na swoją siedzibę wybiera pąki i tam żeruje wprowadzając przy tym swoją ślinę do komórek roślinnych. Powoduje to, że pąki wręcz puchną, stając się nawet kilka razy większe od tych niezaatakowanych. Takie ofiary ataku najczęściej nie rozwijają się wcale, a jeśli już to powstałe z nich kwiaty czy liście są skarłowaciałe i zdeformowane. Późnią wiosną takie pąki często zasychają, a pędy porzeczek zamiast pokrywać się zielenią, straszą ogołocone. Powoduje to nie tylko osłabienie roślin i obniżenie jakości plonów, ale również doprowadzić może do zamarcia, zwłaszcza młodych krzewów. Jeśli pojawią się owoce, to są one małe i kwaśne.
W walce ze szkodnikami sprawdzi się przeprat Ortus 05 SC.
- Mszyca na porzeczkach to bardzo częste zjawisko z charakterystycznymi objawami – wypukłymi naroślami na liściach wybarwiającymi się na czerwony kolor, dochodzi również do deformacji liści, których brzegi zwijają się w dół. Takie objawy daje mszyca najczęściej atakująca ostatnimi czasy krzewy porzeczki, a mianowicie porzeczkowo-czyściecowa (Cryptomyzus ribis), natomiast mszyca porzeczkowa (Aphis schneideri), która również bardzo często atakuje krzewy powoduje, że liście na pędach wierzchołkowych się zwijają. Ale to nie wszystko, porzeczka jest atakowana również przez wiele innych mszyc jak choćby mszycę gruborurkę (Rhopalosiphoninus ribesinus), mszycę porzeczkowo-szelężnikową (Hyperomyzus rhinanthi) czy mszycę porzeczkowo-poziewnikową (Cryptomyzus galeopsidis) i inne.
Widać zatem, że mszyce na porzeczkach są poważnym problemem. Tym bardziej, że mszyca uszkadza liście, wysysa z roślin soki a dodatkowo pozostawia po sobie spadź, która nie dość, że szczelnie oblepia liści zaburzając procesy fotosyntezy, to często staje się siedliskiem grzybów sadzakowych. A do tego jeszcze same mszyce często przenoszą wirusy. Dlatego jeśli szkodniki pojawią się na porzeczkach, trzeba natychmiast zacząć je zwalczać. A nie jest to trudne, dostępnych jest bowiem całkiem sporo naturalnych preparatów, które fizycznie eliminują szkodniki, np.: Limocide, Emulpar Spray czy Agrocover Spray.
Wśród środków Ochrony Roślin w celu wyeliminowania mszyc zastosować można: Mospilan 20 SP, Karate Zeon 050 CS czy gotowy do użycia Polysect Ultra Hobby AL Spray.
Przeczytaj również - Jak zwalczać mszyce?
- Przędziorek chmielowiec staje się naprawdę groźnym szkodnikiem porzeczek, jeśli w poprzednim sezonie nie był zwalczany. Wówczas to ma możliwość rozmnożenia się, a nie niepokojony zimę spędza w pęknięciach pędów oraz w resztkach roślinnych pod krzewami porzeczek. W kwietniu natomiast budzi się i atakuje uprawy (nie tylko porzeczek). Zaczyna od dolnych liści i sukcesywnie przenosi się wyżej, żerując na ich spodzie. Tam również samice składają jaja, z których wylęgają się larwy. Rozwojowi szkodnika sprzyja ciepło i niska wilgotność powietrza. Jeśli warunki są sprzyjające a do tego brak jest reakcji na pojawianie się szkodnika, to w jednym sezonie może rozwinąć się nawet 5 do 6 pokoleń przędziorka chmielowca.
Przędziorki, podobnie jak mszyce nakłuwają blaszkę liściową i wysysają z roślin soki. W miejscach żerowania, na górnej stronie blaszki liściowej pojawiają się żółtawe plamy. Z czasem całe liście żółkną, następnie brązowieją i opadają. Brak liści to znaczące osłabienie rośliny, która traci mrozoodporność. Do tego zarówno jakość jak i wielkość plonów ulega pogorszeniu. Dlatego uprawa porzeczki powinna być systematycznie monitorowana, ze szczególną lustracją dolnej części blaszek liściowych, gdzie najczęściej gromadzą się lub rozmnażają szkodniki.
Do zwalczania przędziorka chmielowca można stosować zarówno preparaty naturalne jak: Limocide, ale również środki chemiczne: Nissorun Strong 250 SC, Ortus 05 SC czy Treol 770 EC.
Przeczytaj również - Jak zwalczać przędziorki w ogrodzie?
