Drzewa owocowe przy domu to miliony kwiatów wiosną, to latem korony dające cień, a od wczesnego lata do późnej jesieni to co najważniejsze – świeże, pełne witamin i minerałów owoce na wyciągnięcie ręki. Pierwszą rozkoszą dla podniebienia są czereśnie czy papierówki, z czasem tych owoców jest coraz więcej - wiśnie, śliwki, gruszki, brzoskwinie. I tak aż do późnej jesieni, gdy zerwać można orzechy czy ostatnie jabłka.
I właśnie po to, by cały sezon cieszyć się obfitymi zbiorami, o drzewa owocowe należy dbać i odpowiednio je pielęgnować. Niestety bowiem drzewa owocowe narażone są na ataki wielu chorób. Zagrażają im choroby grzybowe, wirusowe, bakteryjne, ale i te wynikające z nieprawidłowej uprawy czy też złej jakości podłoża. Poniżej choroby, które atakują drzewa owocowe oraz sposoby na ich zwalczenie.
Jak uchronić drzewa owocowe przed chorobami?
Choroby grzybowe drzew owocowych są tymi, na które drzewka zapadają najczęściej, ale nie mniej groźne są te wirusowe czy bakteryjne. W zależności od nasilenia osłabiają rośliny, a pozostawione bez reakcji mogą doprowadzić do ich zamarcia, zwłaszcza gdy atakują młode egzemplarze.
Jak im zapobiegać?
Przede wszystkim należy do uprawy wybierać odmiany odporne na choroby i kupować je u sprawdzonych sadowników. Miejsce do sadzenia powinno być dobrze nasłonecznione i przewiewne a ziemia najlepiej żyzna i nie nazbyt ciężka i gliniasta, by nie tworzyły się zastoiny wodne.
Ważna jest również pielęgnacja, czyli choćby przycinanie gałęzi w odpowiedni sposób i w odpowiednich terminach. Wszystkie powstałe w ten sposób rany koniecznie zabezpieczyć należy maścią ogrodniczą. Drzewa będą miały większą odporność, gdy te młode będą systematycznie nawożone. Sprawdzają się również profilaktyczne opryski, które można wykonywać preparatami domowymi lub gotowymi środkami biologicznymi, kupionymi w sklepach ogrodniczych. Młode drzewka powinno się przed zimą kopczykować. Natomiast spod tych wiekowych koniecznie trzeba wygrabiać liście i inne pozostałości roślinne oraz strącać z drzew mumie, bo to siedlisko patogenów, które wiosną eksplodują.
Przed nadejściem mrozów pnie wszystkich drzewek owocowych powinny zostać pobielone wapnem. A jak już wszystko to zostanie zrobione, trzeba koniecznie zdezynfekować narzędzia. Wszystkie te zabiegi to takie elementarne dbanie o owocowe drzewka, które pozwoli cieszyć się obfitymi i zdrowymi plonami owoców.
Choroby grzybowe drzew owocowych
Choroby grzybowe to te, które najczęściej porażają drzewa owocowe. Poniżej te najgroźniejsze, które mogą doprowadzić do utraty znaczącej części plonów. Jeśli natomiast porażą młode drzewka, zdarzyć się może, że te zwyczajnie uschną.
Przeczytaj również - Najpopularniejsze szkodniki drzew owocowych - jak rozpoznać i zwalczać?
Szara pleśń na drzewach owocowych
Szara pleśń wywoływana jest przez grzyb Botrytis cinerea, który atakuje drzewka owocowe już wczesną wiosną, zaczyna bowiem być aktywny już w temperaturze 5oC. Poraża zwłaszcza wówczas, gdy w powietrzu jest dużo wilgoci, czyli jest mgliście, dżdżyście i chłodno. Gdy do tego dojdzie poranny przymrozek, który uszkodzi któreś z części roślin, choroba zacznie się rozwijać.
Ale nie jest to warunek konieczny, grzyb ten bowiem posiada zdolność rozkładu również tkanek zdrowych. Patogen wnika sobie choćby poprzez delikatne tkanki okwiatu do zalążków i zawiązków późniejszych owoców i tak się powoli rozwija nie dając żadnych objawów. Ujawnia się często dopiero na dojrzewających owocach albo co gorsza w momencie ich przechowywania. Dlatego z szarą pleśnią najlepiej jest walczyć zanim się objawi, czyli stosując opryski profilaktyczne. Doskonale w ten roli sprawdzi się Kaptan Zawiesinowy 50 WP.
Rak kory drzew owocowych
Rak kory drzew owocowych jest powodowany przez grzyb Nectria galligena i jest groźny w zasadzie dla wszystkich drzew owocowych. Jego charakterystyczne objawy można zaobserwować przede wszystkim na pędach, konarach oraz pniach, ale atakowane są wszystkie naziemne części drzewek. Niezwalczana choroba doprowadzi w końcu do zamarcia drzewa, a im jest młodsze, tym szybciej.
Najbardziej charakterystyczne objawy to pękanie kory, a z pęknięć tych często wydobywa się gumowata ciecz koloru bursztynu. Inne objawy to brunatnienie kwitów, które zasychają i opadają. Natomiast na liściach pojawiają się rozmyte początkowo plamy, które brunatnieją, zasychają, a w efekcie w tych miejscach tkanka się wykrusza.
Gdy drzewo choruje latami, w końcu trzeba je zwyczajnie usunąć i zutylizować. Jeśli porażone są tylko częściowo pędy, należy je usunąć, rany pokryć maścią ogrodniczą. Konieczne jest również wykonywanie oprysków, najlepiej trzykrotnie: w okresie nabrzmiewania pąków, kwitnienia oraz opadania liści. Przeciw rakowi drzew owocowych sprawdzają się: Miedzian 500 WP oraz Miedzian Extra 350 SC.
Mączniak na jabłoni
Mączniak jabłoni powodowany jest przez patogen o nazwie Podosphaera leucotricha i jest to jedna z najczęściej występujących i najgroźniejszych chorób jabłoni. Atak mączniakiem widoczny jest w zasadzie od razu, bowiem na kwiatach, liściach, pędach czy owocach pojawia się charakterystyczny mączysty nalot. Jeśli choroba atakuje w fazie pąków, to nie daje im szans na rozwinięcie się.
Porażone kwiaty albo liście ulegają deformacji, ich wzrost zostaje zahamowany a one w końcu opadają. Gdy patogen atakuje owoce, pojawiają się na nich rdzawe plamy. Mączniak potrafi naprawdę znacząco uszczuplić plony, dlatego trzeba zacząć go zwalczać zaraz, gdy się pojawi, choćby preparatem chemicznym Topas 100 EC. Mączniakowi można również zapobiegać stosując opryski choćby preparatem naturalnym Evasiol czy Siarkol 800 SC.
Parch na jabłoni i gruszy
Parch jabłoni i parch gruszy wywoływany jest przez grzyb Venturia inaequalis, a parch gruszy przez Venturia pyrina i obydwie te choroby objawiają się niemal tym samym. Na owocach pojawiają się bowiem początkowo oliwkowe plamy, które z czasem brunatnieją a skórka owoców w ich obrębie korkowacieje i pęka. Ale porażenie dotyczy nie tylko owoców, atakowane są również pędy i liście. Owoce na porażonych pędach są mniejsze i często deformowane. Na liściach plamy są początkowo barwy oliwkowej, ale z czasem ciemnieją, tkanka w ich obrębie zasycha i wykrusza się.
Choroba ta znacząco potrafi uszczuplić zbiory, dlatego ważne są opryski. Na szczęście do zwalczania tej choroby dostępnych jest sporo preparatów, jak choćby: Polyram 70 WG, Score 250 EC, Kaptan Zawiesinowy 50 WP czy Miedzian 500 WP oraz Miedzian Extra 350 SC.
Dziurkowatość liści
Dziurkowatość liści drzew pestkowych wywoływana jest przez grzyb Clasterosporium carpophilum i dotyka przeważnie czereśnie i wiśnie, ale zdarza się, że atakuje również śliwy, brzoskwinie czy nektarynki. Charakterystycznym objawem są brunatniejące, nekrotyczne plamy na liściach, w obrębie których tkanka z czasem zasycha i się wykrusza, powodując powstawanie dziurek. Liście takie z czasem przedwcześnie opadają, co zmniejsza zdolności asymilacyjne rośliny. Skutek jest taki, że drzewka owocowe są osłabione przez co słabiej plonują, ich wzrost zostaje zahamowany i stają się mniej odporne na niskie temperatury.
Preparatem zdolnym zwalczyć tę chorobę jest np. Magnicur Gold 50 WG.
Kędzierzawość liści brzoskwini
Kędzierzawość liści brzoskwini wywoływana jest przez grzyb Taphrina deformans i jest bardzo częstą chorobą drzewek brzoskwiniowych, ale również morelowych. Choroba bardzo groźna, szybko się rozprzestrzeniająca, której skutkiem są porażone, tracące na wartości owoce. A zaczyna się od liści, które porażone patogenem oblewają się żółto-pomarańczowym rumieńcem, czerwienieją i ulegają deformacji. Takie pozwijane i poskręcane liście stają się kruche, ciemnieją i opadają z drzew u progu lata. Gdy silnie porażone zostaje młode drzewko, często zamiera. Te starsze, bardziej już wytrzymałe ratują się ponowną wegetacją, wypuszczając nowe liście. Ten wysiłek sprawia, że roślina słabiej owocuje.
Przeczytaj również - Kędzierzawość liści brzoskwini - rozpoznanie i zwalczanie
By pozbyć się kędzierzawości liści brzoskwini, należy przeprowadzić zmasowany atak na grzyba. Nie można poprzestać na jednym oprysku ani na jednym preparacie. Ponieważ patogen zimuje w korze drzewa, na pędach i w okrywach pąków, trzeba zacząć z nim walkę już jesienią, zaraz po tym, gdy opadną wszystkie liście (które należy zgrabić i zutylizować). Zaleca się wówczas oprysk preparatem Miedzian 500 WP lub Miedzian Extra 350 SC. Natomiast na przedwiośniu, gdy pąki zaczną nabrzmiewać zastosować należy Syllit 65 WP.
Brunatna zgnilizna drzew pestkowych
Brunatna zgnilizna drzew pestkowych inaczej monilioza wywoływana jest przez grzyby Monilia laxa lub rzadziej Monilia fructigena. Ta niezwykle groźna choroba dotyka właściwie wszystkie drzewa pestkowe jak czereśnie, wiśnie, śliwy, brzoskwinie czy morele.
Atakuje wiosną porażając w pierwszej kolejności kwiaty, które szybko brunatnieją, zamierają i opadają. Na tym grzybnia nie poprzestaje, bo w miejscach tych przerasta w głąb drzewa prowadząc do zamierania pędów, gałęzi, a nawet konarów. Widać na nich w miejscach infekcji wycieki bursztynowej gumy. Gdy patogen dosięga liści, te brunatnieją i suche wiszą na drzewach. Kolejny atak ma miejsce, gdy na drzewie są dojrzewające już owoce i to one są jego ofiarą. Tworzą się na nich gnilne plamy, na których zauważyć można czarne punkciki zarodników. Cześć owoców opada, a część brunatnieje, zasycha i wisi na gałęziach w postaci mumii.
Do zwalczania brunatnej zgnilizny stosuje się Signum 33 WG.
Rdza na gruszy
Rdza gruszy wywoływana jest przez grzyb o nazwie Gymnosporangium sabinae (nagoć sawinową), której żywicielem są dwie rośliny: jałowiec sabiński i oczywiście grusza. Jeśli więc w pobliżu upraw gruszy rośnie jałowiec, jest więcej niż pewne, że drzewka owocowe zostaną porażone tą groźną chorobą.
Objawy tej choroby są bardzo charakterystyczne, bowiem wiosną na młodych liściach gruszy pomarańczowe plamki. I to już w tym momencie konieczne jest wykonanie oprysków, które zapobiegną rozwojowi choroby i uratują drzewka przed przedwczesnym opadnięciem liści. A taka utrata liści to znaczące osłabienie drzewa, niższe plony i częściowa utrata mrozoodporności. Nawet jeśli pojawią się owoce, nie nadają się do spożycia.
W walce z rdzą gruszy sprawdzi się: Magnicur Gold 50 WG.
Przeczytaj również Rdza gruszowo-jałowcowa - jak rozpoznać i zwalczać?
Choroby bakteryjne drzew owocowych
Choroby bakteryjne drzew owocowych należą do chorób najgroźniejszych. W ostatnich latach pojawiają się w sadach z różnym natężeniem. Trzy wymienione i opisane poniżej to choroby, które mogą bardzo poważnie zagrozić uprawom drzew owocowych.
Rak bakteryjny drzew owocowych
Rak bakteryjny drzew owocowych dotyka większości drzew owocowych, ale największe spustoszenie czyni wśród drzew pestkowych, gdzie atakuje najczęściej bakteria o nazwie Pseudomonas syringae, choć ostatnimi laty na drzewach wiśni odkryto również bakterię Pseudomonas cerasi.
Rak bakteryjny atakuje już wiosną, porażając kwiaty i krótkopędy, które brunatnieją i zaczynają zamierać. Na gałęziach, konarach i pniu pojawiają się gumowate wycieki koloru bursztynu. Młode pędy wówczas zamierają. Jeśli choroba zaatakuje drzewka młode, grozi im zamarcie. Ratunkiem dla tych starszych jest wycinanie porażonych gałęzi w takim miejscu, gdzie choroba jeszcze nie dotarła. Miejsca po cięciach zabezpieczyć należy maścią ogrodniczą, a obcięte gałęzie trzeba zutylizować.
Drzewka porażone chorobą należy opryskać preparatami miedziowymi Miedzian 500 WP lub Miedzian Extra 350 SC w okresie nabrzmiewania pąków, gdy drzewa zakwitną oraz po opadnięciu liści jesienią.
Zaraza ogniowa drzew owocowych
Zaraza ogniowa drzew owocowych to choroba bakteryjna powodowana przez Erwinia amylovora i jest niezwykle groźną chorobą upraw sadowniczych. Jej pierwsze objawy można zaobserwować na kwiatach, które wyglądają jakby nasiąknęły wodą. Dość szybko jednak zaczynają się kurczyć, brązowieć i zamierać, pozostając jednak wciąż na drzewkach. Kolejne objawy zaobserwować można na liściach w postaci brunatnych plam, które szybko opanowują liść aż ten zwija się do środka wzdłuż nerwu głównego. A ponieważ bakteria przemieszcza się po wniknięciu do wnętrza pędu, te czarnieją i również zamierają, wyginając się równocześnie niczym parasol. Gdy choroba atakuje owoce, te pokrywają się czarnymi plamami by w końcu również obumrzeć i wisieć na gałęziach w postaci mumii. Objawem choroby na pędach są uwodnione, zapadające się plamy z wyciekami.
Jeśli choroba zostanie dostrzeżona wystarczająco wcześnie, można do walki z nią użyć preparatów miedziowych: miedziowymi Miedzian 500 WP lub Miedzian Extra 350 SC.
Choroby wirusowe drzew owocowych
Choć choroby wirusowe nie są tak uciążliwe dla upraw sadowniczych jak te grzybowe czy bakteryjne, to i one potrafią wyrządzić niemałe szkody w sadzie. Zwłaszcza kilka z nich. Wirusy przenoszone są najczęściej podczas szczepienia drzewek i ich okulizacji, ale wektorem chorób wirusowych bardzo często są również mszyce.
Mozaika jabłoni
Mozaika jabłoni, która z drzew owocowych dotyka również śliwy, ale również leszczynę jest chorobą wirusową powodowaną przez patogen o nazwie Apple mosaic virus ApMV. Choroba ta posiada zdolność do przeżycia tylko w żywych, porażonych roślinach.
Objawem choroby są plamy umiejscowione głównie wzdłuż nerwu głównego, ale również w innych jego częściach, co tworzy charakterystyczne mozaiki na liściach. Plamy te mogą przybierać barwę cytrynową, żółtą, zielonkawą, kremową a nawet niemal białą. Te chlorotyczne przebarwienia pojawiają się już na pierwszych wiosennych liściach, by z czasem zbrunatnieć i zaschnąć. Uschnięte liście przedwcześnie opadają z drzew.
Efektem jest osłabienie drzewa, jego wolniejszy rozwój, mniejsze lub w ogóle niewykształcone owoce. Drzewa tracą odporność na inne patogeny, ale również źle znoszą niskie temperatury zimą. By nie narażać uprawy na wirusa, drzewka do nasadzeń warto kupować u sprawdzonych producentów, powinny to być również odmiany odporne na choroby.
Szarka śliwy
Szarka śliwy to kolejna choroba wirusowa, która oprócz śliwy dotyka również morele i brzoskwinie, a sprawcą jej jest wirus o nazwie Plum pox virus. Objawy charakterystyczne dla tej choroby to żółte, nieregularne plamy i smugi na górnej stronie blaszek liściowych. Jeśli uprawiane są odmiany podatne na szarkę, choroba dotyka również owoce, objawiając się wgłębieniami i plamami, które z czasem zamieniają się w wypukłe, ciemnoszare bruzdy. W obrębie plam zaatakowany zostaje również miąższ owoców, który w tych miejscach czerwienieje, jest kwaśny z wyczuwalnym posmakiem pleśni. Porażone są również pestki. Takie owoce przedwcześnie dojrzewają i opadają. Objawy choroby pojawić się mogą również na pędach i gałęziach w postaci spękań kory. Na chorobę tę nie ma lekarstwa, drzewa trzeba usunąć z korzeniami i zutylizować.
Choroby fizjologiczne drzew owocowych
Choroby fizjologiczne zaczynają dosięgać drzewka owocowe, gdy te nie otrzymują wystarczającej ilości czy to składników pokarmowych, wody czy też pierwiastków albo wręcz przeciwnie, jest ich zbyt dużo. Na szczęście szybka reakcja jest w stanie drzewko owocowe uratować. Ważne jest przy tym by prawidłowo zdefiniować przyczynę wystąpienia konkretnych objawów, gdyż czasami to co na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło np. chorobą grzybową czy wirusową, może być zwyczajnym niedoborem lub przedawkowaniem choćby konkretnego pierwiastka.
I tak np. niedobór azotu powoduje, że młode gałązki są wiotkie i słabe a przyrosty zbyt krótkie. Liście drzew zamiast z czasem ciemnieć wciąż pozostają jasnozielone by zaraz zacząć żółknąć, brązowieć i opaść przedwcześnie. Jeszcze gorsze jest przenawożenie azotem, które osłabia rośliny sprawiając, że są dużo bardziej podatne na ataki szkodników i chorób. Drzewka owocowe również dużo mocniej odczuwają skutki suszy, powoli zamierając, poziom ich mrozoodporności znacząco słabnie a kwiaty zamiast przekształcać się w owoce, zamierają i opadają.
Kluczowym pierwiastkiem mającym wpływ na smak owoców jest siarka, dlatego ważnym jest by drzewka miały jej odpowiednią ilość, a objawem niedoboru siatki jest chloroza występująca na młodych liściach (brak magnezu widać na starszych), następnie liście żółkną, brązowieją i opadają. Dla drzew owocowych niezwykle ważny jest również bor, bo to on chroni rośliny przed zainfekowaniem chorobami.
Niedobór potasu uwidacznia się na brzegach blaszki liściowej, które to brzegi zasychają i wyglądają jakby zostały spalone. Potas jest bardzo ważny w diecie drzewek owocowych, gdyż znacząco wzmacnia ich odporność.
Bardzo łatwo natomiast można stwierdzić niedobór fosforu, liście bowiem zyskują charakterystyczny, fioletowy połysk, zwłaszcza na spodzie. Natomiast nadmiar fosforu skutkuje blokadą przyswajania wapnia i magnezu. A brak wapnia wywołuje zamieranie końcówek pędów, strzępienie się brzegów liści i ich zwijanie się, ma on również wpływ na wysokość i jakość plonów. Niedobór wapnia sprzyja pojawieniu się choćby suchej zgnilizny.
Gdy na starszych liściach zaczyna być widoczna chloroza, oznaczać może to, że drzewka owocowe cierpią na niedobór magnezu, który jest budulcem chlorofilu.
