Świeże nasiona, zebrane wprost z rośliny, nie zawsze mogą wykiełkować tuż po zbiorze. Wiele roślin zabezpiecza swoje nasiona wytwarzając grubą i twardą okrywę nasienną lub wprawia je w pewnego rodzaju stan spoczynku. Aby nasiona zaczęły kiełkować musi dojść do pewnych procesów, które aktywują początek rozwoju rośliny. Skaryfikacja i stratyfikacja to kluczowe metody pobudzania nasion do startu. Jak to wykonać? Podpowiadamy poniżej.
Dlaczego nasiona mogą nie kiełkować?
Jedną z najczęstszych przyczyn, dla których rozwój nasiona opóźnia się, jest naturalny mechanizm obronny rośliny. Aby mogły one dobrze się rozwijać, potrzebują sprzyjających warunków. Twarda okrywa rozkłada się dopiero wtedy, gdy gleba posiada właściwy skład chemiczny, życie mikrobiologiczne, odpowiednią wilgotność i temperaturę. W niesprzyjających warunkach nasiona mogą nie kiełkować przez długie tygodnie, miesiące a nawet lata. Moczenie nasion w wodzie oraz wspomniane skaryfikacja i stratyfikacja pozwalają oszukać ten naturalny proces i doprowadzić do wcześniejszego kiełkowania.
Warto zaznaczyć, że nasiona kwiatów oraz nasiona warzyw zakupione w sklepach zazwyczaj nie wymagają żadnych dodatkowych zabiegów, ponieważ są już odpowiednio przygotowane do siewu.
Skaryfikacja nasion
Jak sama nazwa wskazuje (od ang. scar to blizna, od łac. scarifico - drapać, rysować), zabieg skaryfikacji polega na uszkadzaniu łupiny nasiona. Stosuje się go zwłaszcza w przypadku nasion o bardzo twardych i grubych powierzchniach, które nie przepuszczają do wnętrza tlenu oraz wody. Kiełkowanie tego typu nasion w naturalnych warunkach następuje dopiero gdy część okrywy (łupiny) zostanie rozłożona przez mikroorganizmy glebowe.
Umożliwienie zarodkowi dostępu do niezbędnych składników pozwala mu osiągnąć fizjologiczną gotowość do rozwoju. Do środka nasiona, czyli zarodka, dostaje się woda i powietrze i rozpoczyna proces wzrostu. Skaryfikacji można dokonywać na różne sposoby: nakłuwanie, nacinanie, ścieranie, reakcje chemiczne.
Przeczytaj także... Co warto mieć przygotowując się do wysiewu nasion? Praktyczny poradnik
Wszystkie metody wymagają dużej ostrożności, aby nie uszkodzić zarodka. Nacinanie czy nakłuwanie za pomocą skalpela lub nożyka zalecane jest w przypadku dużych nasion. Jeśli nasionka są małe, znacznie bezpieczniej sięgnąć po metodę ścierania, na przykład na papierze ściernym lub ręcznym pilnikiem. Okrywę można także zwęglić za pomocą kwasów, jednak jest to niebezpieczny i stosunkowo kosztowny sposób. Zarodki o uszkodzonej łupinie są wyjątkowo wrażliwe na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych, dlatego zaraz po zabiegu powinny wylądować w glebie.
Kiedy stosować skaryfikację nasion?
Skaryfikacja przydaje się w uprawie zarówno wielu roślin krajowych, jak i egzotycznych. Jest stosowana zarówno przez leśników jak i domowych hobbystów. Zabiegowi są poddawane takie gatunki jak dęby, buki czy kasztanowce, a także palmy czy draceny.
Stratyfikacja nasion
Rośliny w klimacie umiarkowanym żyją według określonego cyklu bazującego na porach roku. Można powiedzieć, że są zaprogramowane tak, aby rozwój następował dopiero po przejściu pory zimnej. Gdyby taki mechanizm nie istniał, rośliny kiełkowałyby od razu po opadnięciu na żyzną glebę. Byłoby to nieefektywne, gdyż wiele siewek pojawiających się późną jesienią zostałoby od razu uszkodzone przez przymrozki i mróz. Dlatego w klimacie umiarkowanym do wykiełkowana rośliny potrzebują pewnego okresu niskich temperatur. W naturze przebiega to naturalnie zgodnie z cyklem wegetacyjnym i porami roku. W warunkach domowych lub na potrzeby produkcyjne kiełkowanie można przyspieszyć.
Stratyfikacja polega na skróceniu okresu spoczynku nasion, poprzez sztuczne wytworzenie warunków pory zimnej. W tym celu, nasiona znajdujące się w pojemniku z wilgotnym piaskiem, umieszcza się w temperaturze lekko powyżej zera. Dobrym miejscem do przeprowadzenia stratyfikacji jest domowa lodówka. Oczywiście w profesjonalnych warunkach niezbędne do tego będą specjalne maszyny z kontrolowaną atmosferą. Czas takiego przechowywania może się mocno różnić w zależności od rodzaju i gatunku.
Kiedy stosować stratyfikację nasion?
Jest to zabieg odpowiedni dla roślin, które występują naturalnie w klimacie umiarkowanym i sprawdza się w przypadku większości gatunków krajowych. W zależności od gatunku i rodzaju rośliny stratyfikacja może trwać od kilku do kilkunastu tygodni. Stratyfikację powinno się stosować w przypadku większości krajowych gatunków: bylin, drzew i kwiatów.
Należy pamiętać, że przeprowadzanie obydwu zabiegów powinno być dostosowane do konkretnego gatunku rośliny. W przeciwnym razie, łatwo uszkodzić zarodek, co spowoduje bezpowrotne zniszczenie nasiona.